In het Integraal Zorgakkoord is afgesproken dat er een visie komt op de eerstelijnszorg in 2030. Die visie is er nu en werd onlangs gepresenteerd aan de Tweede Kamer. Judith de Jong, werkzaam bij het Nivel en verbonden aan de AWDZ, zorgde er met haar collega’s voor dat ook burgers hun bijdrage konden leveren aan deze visie. 

Integraal Zorgakkoord
In het Integraal Zorgakkoord is afgesproken dat er een visie komt op hoe de eerstelijnszorg er in 2030 uit moet zien. De druk op de zorg is namelijk onhoudbaar. Een visie kan helpen om beter en gerichter de koers te bepalen voor het behouden van goede zorg. Onderzoekers van het Nivel, waaronder professor Judith de Jong, die ook verbonden is aan de AWDZ, werden ingeschakeld om de meningen en ideeën van burgers op te halen. De visie op eerstelijnszorg moet immers niet alleen een weerspiegeling zijn van wat bijvoorbeeld zorgverleners belangrijk vinden, maar ook burgers moeten zich hierin kunnen herkennen.

Ervaringen en meningen van burgers
De onderzoekers ondervroegen in totaal 34 burgers over de eerstelijnszorg van de toekomst. Veel verschillende knelpunten en mogelijke oplossingen passeerden de revue, zie dit nieuwsartikel van het Nivel over dit onderzoek. Zo wisten de deelnemers nu niet altijd waar ze terecht kunnen met vragen over hun gezondheid. Sommige deelnemers weten bijvoorbeeld niet wanneer je een doorverwijzing nodig hebt. Dit moet in de toekomst anders, omdat het voor het goed functioneren van de zorg juist belangrijk is dat mensen weten wanneer ze zorg kunnen inschakelen en wanneer ze iets zelf moeten aanpakken. Deelnemers noemden daarnaast knelpunten als hoge eigen kosten en onduidelijkheid over welke zorg wel of niet vergoed wordt. Ook vonden sommige deelnemers hun huisarts soms slecht bereikbaar of te druk om voldoende tijd voor hen te nemen. Een derde onderwerp dat besproken werd, was digitale en hybride zorg. Een deel van de deelnemers stond hier positief tegenover en ziet er voordelen in, zoals minder reistijd. Andere deelnemers waren meer terughoudend. Zij vonden hybride zorg afstandelijk en wilden liever persoonlijk contact hebben met hun zorgverlener. Sommige deelnemers gaven aan onvoldoende digitale vaardigheden te hebben voor het gebruiken van hybride zorg.

Burgerplatform
Om de meningen en ervaringen van burgers te verzamelen, organiseerde het Nivel in juni 2023 een Burgerplatform. In een Burgerplatform bediscussiëren burgers samen een actueel onderwerp in de gezondheidszorg. Om te zorgen dat ervaringen  van een diverse groep burgers werden opgehaald, werden mensen van onder andere verschillend geslacht, leeftijd en gezondheid uitgenodigd via het Nivel Consumentenpanel Gezondheidszorg. In totaal namen 17 mensen aan het Burgerplatform deel. Wel waren mensen die kwetsbaar zijn en moeilijk bereikbaar, niet goed vertegenwoordigd, mede omdat de werving online was gedaan. Met ‘kwetsbare, moeilijk bereikbare burgers’ werden mensen bedoeld die niet digitaal vaardig zijn en/of mensen die niet Nederlands kunnen lezen of schrijven, bijvoorbeeld omdat ze een migratieachtergrond hebben. Daarom werd er een tweede ronde georganiseerd in september 2023 om hun ervaringen te verzamelen. Hieraan namen opnieuw 17 mensen deel. 

Naast Judith de Jong waren ook onderzoekers Marloes Meijer, Laurens Holst, Anne Willems, Laura Damen en Anne Brabers betrokken bij deze studie. Ze zijn allen werkzaam bij het programma ‘Zorgstelsel en sturing’ van het Nivel, dat verbonden is aan de AWDZ.

Meer weten over dit onderzoek? Lees hier het verslag van het Burgerplatform in juni 2023 en hier het verslag van de vervolgbijeenkomsten met kwetsbare, moeilijk bereikbare burgers in september 2023. Of neem contact op met de onderzoekers via: a.brabers@nivel.nl of j.dejong@nivel.nl. 

Om de afspraken uit het Integraal Zorgakkoord (IZA) te realiseren voor Zuid-Limburg, moeten alle neuzen dezelfde kant op. Gemeenschappelijke taal en een breed gedragen verhaal over de aanstaande zorgtransformatie in het Zuiden van Limburg, kan daarbij helpen. Daan Westra, verbonden aan de AWDZ, is lid van de groep die een eerste versie van dit verhaal gaat maken. Een breed gesteund ‘verhaal van Zuid-Limburg’ wordt rond mei van dit jaar verwacht. 

Integraal Zorgakkoord
In het kader van het Integraal Zorgakkoord (IZA) zijn er door het hele land regiobeelden en –plannen gemaakt, om zowel de uitdagingen als de oplossingen in de zorg helder te krijgen. Ook in Zuid-Limburg is er een regioplan gemaakt. Maar dit plan heeft nog verdere uitwerking nodig én moet kunnen rekenen op de gezamenlijke inspanning van zorgverleners, beleidsmakers, bestuurders, wetenschappers enzovoorts. Om die gezamenlijkheid te ondersteunen, is het belangrijk om eenzelfde taal en verhaal te hebben over hoe die transformatie er in het zuiden van Limburg uit ziet. 

Verhaal over ‘Samen leren transformeren’
CZ als regievoerende zorgverzekeraar, en de GGD Zuid Limburg als regievoerder namens Zuid-Limburgse gemeenten, namen het initiatief om dit verhaal over ‘Samen leren transformeren’ te maken. Zij stelden een groep mensen samen die nu bezig zijn met een eerste versie van dit verhaal. Naast Daan Westra, universitair docent bij de AWDZ, maken Daphne Kagelmaker en Lilo Crasborn (beide Gemeente Sittard-Geleen), Theo Koks (kwartiermaker Zuid-Limburg voor het IZA), en Nicole van Loy (programmacoördinator Mijnstreek Coalitie) deel uit van deze groep. Rienk Overdiep (ROS Robuust) en Wilfrid Opheij (Common Eye) begeleiden deze groep: zo hebben zij interviews gehouden met elk groepslid om ieders ideeën over de essentie van de Zuid-Limburgse transformatieplannen op een rij te zetten. En een eerste versie van het verhaal ligt er nu: Aan de hand van een aantal thema’s en met behulp van afbeeldingen, is de transformatie van Zuid-Limburg tekstueel en visueel duidelijk gemaakt, met verdiepende teksten per thema. 

Het verhaal moet verbindend zijn, maar elke organisatie moet ook zijn eigen accenten kunnen leggen in de transformatie van zorg. Om te zorgen dat het verhaal door zoveel mogelijk mensen en organisaties gesteund wordt, zal deze eerste versie van het verhaal in april van dit jaar worden getoetst bij mensen die deel uitmaken van de – in het kader van het IZA opgerichte – bestuurlijke regiegroep en het beleidsadvies team. Hierin zijn ten minste de volgende organisaties vertegenwoordigd: Envida, GGD Zuid Limburg, Burgerkracht Limburg, MUMC+, MIK & PIW Groep, en HuisartsenOZL. 

Meer weten over dit verhaal en hoe hieraan wordt gewerkt? Contacteer Daan Westra, die hier vanuit de AWDZ bij betrokken is, via: d.westra@maastrichtuniversity.nl.

Sinds januari 2024 heeft de AWDZ Limburg er een nieuwe professor bij: Marieke Spreeuwenberg. Marieke promoveerde in de statistiek en groeide op in de randstad. Inmiddels, heel wat jaren later, is ze professor in ‘zorginnovatie en digitale transformatie’, wil ze jonge mensen helpen om hun eigen thema op het gebied van digitale innovatie vorm te geven én heeft ze een boerderij in het Zuid-Limburgse dorpje Klimmen. In dit interview vertelt ze alles over haar weg naar het professorschap. 

Buitenleven
Marieke is 45 jaar, moeder van twee kinderen en ze woont momenteel op een boerderij in Klimmen, in het Limburgse Heuvelland. Ze groeide op in Nieuwegein, in de buurt van Utrecht. Voor een studie psychologie verhuisde ze naar Tilburg, waar ze veertien jaar bleef plakken en nog altijd veel vrienden heeft. Tilburg was ook de plek waar ze in 2008 promoveerde. Haar proefschrift ging over het tegengaan van selectiebias in quasi-experimenteel onderzoek. Ze kijkt positief terug op haar promotieonderzoek, maar: “Ik ben er eigenlijk ook wel achter gekomen dat ik niet iemand ben die je alleen maar achter een computer moet zetten.” Om dichterbij de praktijk te komen, gaat ze haar promotieonderzoek combineren met verschillende studies die lopen in het Amsterdamse VU Medisch Centrum. Maar als haar een vaste baan wordt aangeboden in de hoofdstad, is ze vastbesloten: “Toen dacht ik: ‘Nee, ik wil nooit in Amsterdam wonen. Ik hou te veel van het buitenleven.’ 

Marieke maakt een resolute beslissing om naar Limburg te verhuizen en komt daar in contact met professor Luc de Witte. Samen met Professor de Witte gaat ze zich meer toeleggen op digitale innovatie in de zorg. Ze ziet digitale innovaties “als mogelijkheid om een bijdrage te leveren aan het verbeteren van de zorg” en wil zich verdiepen in hoe je deze innovaties ontwikkelt met en aanpast aan eindgebruikers. Zo was ze samen met professor de Witte al in het begin betrokken bij het lectoraat Technologie in de Zorg van Zuyd Hogeschool. Later komt ze professor Dirk Ruwaard tegen, met wie ze direct een klik heeft en die plannen heeft om een Academische Werkplaats Duurzame Zorg Limburg op te bouwen. En die plannen worden werkelijkheid: Marieke zet in 2013 samen met Dirk Ruwaard en Mariëlle Kroese [universitair docent bij de huidige AWDZ] de werkplaats op die inmiddels is uitgegroeid tot een groep van zo’n 40 mensen.

Leerstoel
Na vele jaren hard werken bij de AWDZ Limburg, wordt Marieke in januari 2024 aangesteld als professor aan Universiteit Maastricht, met een leerstoel die gaat over ‘zorginnovatie en digitale transformatie’. Voor haar een unieke samensmelting van haar ervaringen bij Zuyd en de AWDZ. Ze kijkt uit naar de komende jaren, waarin ze wil verder bouwen aan een onderzoeksgroep. “Een onderzoeksgroep waarin ook jonge mensen de mogelijkheid krijgen om hun eigen thema verder uit te werken. We zijn natuurlijk al studenten aan het opleiden binnen de Bachelor [Digitale Technologie en Zorg, Gezondheidswetenschappen] en Master [Health and Digital Transformation] in Maastricht waarin we echt proberen een innovatieve en ook motiverende omgeving te bieden waarin jonge mensen kunnen groeien en leren.” Daarnaast wil ze blijven samenwerken met andere disciplines, wat haar energie geeft: “Ik merk dat ik ook door die Master mensen heb leren kennen die ik eerst gewoon niet kende, maar die toch wel hele aanvullende expertise hebben.”

Doen wat je leuk vindt
Voor Marieke is haar aanstelling als professor niet iets waar ze vanaf het begin strategisch naartoe werkte. “Ik heb altijd de dingen gedaan, omdat ik ze leuk vond. Dus het is niet dat ik ooit heb bedacht: ‘Ik wil binnen zoveel jaar professor worden. Of: ‘Als ik geen professor word, dan is mijn academische carrière mislukt.’ Dat is ook haar tip voor mensen die een academische carrière aan het najagen zijn: “Doe vooral de dingen die je leuk vindt en je moet natuurlijk ook de goede mensen ontmoeten. Doe de dingen goed, werk hard en zelfs dan is het niet altijd genoeg, dat besef ik ook.” En het ‘doen wat je leuk vindt’ gaat uiteraard niet alleen over werk. Marieke probeert haar drukke werk aan de universiteit te combineren met genoeg tijd voor haar kinderen en ze kan genieten van het leven op de boerderij. Het thuisfront is erg trots op haar, maar houdt haar ook met beide benen op de grond: “Mijn kinderen zijn echt trots, die zeggen wel dat ze het ontzettend knap vinden dat ik zo goed voor ze zorg, maar dat ik toch dit doe. Maar mijn man is dus totaal niet van het academische leven. Voor hem is het een beetje van: ‘Voor mij ben je gewoon Marieke en je verdient er je geld mee.’ Als Marieke zich in haar toga hijst, dan zegt haar man soms: ‘Oh kijk, het is Marieke met haar pietenpakje’. 

Marieke’s officiële inauguratie als professor vindt plaats op vrijdag 13 juni 2025, in Maastricht. De datum is niet toevallig gekozen: een aantal dagen na de inauguratie vindt het internationale ICT&health congres plaats in Maastricht. 

Meer weten over Marieke’s werk en toekomstplannen? Klik hier voor haar uitgebreide wetenschappelijke werk of neem contact met haar op, via: m.spreeuwenberg@maastrichtuniversity.nl.

In een door LIME (Limburg MEet) gesubsidieerd project genaamd Blended Care @Home hebben onderzoekers van de AWDZ en Zuyd Hogeschool de handen ineengeslagen. Samen doen zij onderzoek naar hoe thuiszorg in Zuid-Limburg ‘geblend’ kan worden: fysiek als het nodig is, maar digitaal als dat kan. De eerste stappen zijn nu gezet, om uiteindelijk een wegwijzer en handreiking over blended care te maken.

Blended Care @Home
Met financiële hulp vanuit LIME, werken sinds oktober 2023 zorgorganisaties, burger- en zorgverlenersorganisaties in Zuid-Limburg samen met onderzoekers van de AWDZ en Zuyd Hogeschool om Blended Care in de thuiszorg vooruit te helpen. Ook MobileCare en zorgverzekeraar CZ zijn betrokken bij dit project. Thuiszorg bestaat tegenwoordig niet alleen uit een zorgverlener die iemand thuis helpt. Waar dat passend is, kunnen ook digitale vormen van zorg worden ingezet, tot een ideale ‘blend’ van fysieke en digitale zorg. Hierdoor kan de zorg efficiënter worden, zonder op kwaliteit in te leveren. Zo probeert MeanderGroep Zuid-Limburg op dit moment Virtuele Thuiszorg© (VT) van MobileCare uit. Daarbij werken ze samen met huisartsenpraktijken die onder zorgorganisatie HuisartsenOZL (Huisartsen Oostelijk Zuid-Limburg) vallen. 

Wetenschappelijk onderzoek
Een innovatie als blended care vindt niet altijd vanzelf zijn weg naar de praktijk en leidt niet zomaar tot goede zorg. Zorgverleners en cliënten hebben vaak handvatten nodig om dit in de praktijk te brengen. AWDZ-onderzoekers Laura Hochstenbach en Joost Verbeek doen daarom samen met onder andere Renée Verwey (Zuyd Hogeschool) en Erik van Rossum (Zuyd Hogeschool/Universiteit Maastricht) onderzoek naar hoe blended care wordt toegepast in de zorg en wat we hiervan kunnen leren. Geleerde lessen worden opgenomen in een wegwijzer en handreiking voor goede samenwerking tussen thuiszorg en huisartsenzorg bij blended care. De onderzoekers doen op dit moment observaties en houden interviews met zorgverleners en cliënten in Hoensbroek, die experimenteren met digitale vormen van zorg. Voor de zomer van 2024 worden zogenaamde ‘designsessies’ gehouden met medewerkers van MeanderGroep Zuid-Limburg en zorgorganisatie HuisartsenOZL. Doel van deze sessies is om gaandeweg de wegwijzer en handreiking te ontwikkelen. Het project loopt tot in het najaar van 2025.

Samenwerking academische werkplaatsen
Naast een samenwerking tussen Universiteit Maastricht en Zuyd Hogeschool, is dit project ook een samenwerking tussen AWDZ en AWO Limburg (Academisch Werkplaats Ouderenzorg). Verbindende schakel is onder andere Erik van Rossum, die lector is bij Wijkgerichte Zorg van Zuyd Hogeschool. Dit lectoraat is nauw verbonden met de AWO Limburg.

Meer weten over dit project? Contacteer de onderzoekers, via renee.verwey@zuyd.nl. 

Onderzoekers van de AWDZ werken sinds kort samen met het Beweeghuis. Het gaat onder andere om promovendus Rose Geurten en data scientist Niels Hameleers. Beide onderzoekers hebben expertise in het gebruiken van grote datasets voor het onderzoeken van innovatieve zorg, die zij nu gaan inzetten voor dit zorgnetwerk voor mensen met beweegklachten. 

Anderhalvelijnszorg 
Het Beweeghuis gaat de komende jaren onderzoeken of hun anderhalvelijnszorg beter werkt voor mensen met beweegklachten dan reguliere zorg. Het doel van anderhalvelijnszorg is multidisciplinaire, laagdrempelige en passende zorg waarbij minder ingrijpende zorg het uitgangspunt is en behandelingen als operaties alleen worden ingezet als dat echt nodig is. Hiervoor is effectieve samenwerking nodig tussen de afdeling orthopedie van het Maastricht UMC+, waar het Beweeghuis aan verbonden is, en onder andere huisartsen, fysiotherapeuten en de gemeente. Om te onderzoeken of anderhalvelijnszorg echt een verschil maakt voor patiënten, zijn allerlei patiëntgegevens nodig over bijvoorbeeld gezondheid, zorgkosten, en de omgeving waarin mensen wonen en werken. Een groep onderzoekers van de AWDZ Limburg, waaronder promovendus Rose Geurten, data scientist Niels Hameleers, universitair hoofddocent Arianne Elissen en professor Dirk Ruwaard, gaan nu voor het Beweeghuis onderzoeken hoe die data uit verschillende bronnen aan elkaar gekoppeld kan worden. Met die data kunnen niet alleen de vragen uit het onderzoek naar anderhalvelijnszorg beantwoord worden, maar ook toekomstige andere onderzoeksvragen over de impact van zorginnovaties. De eerste stappen naar deze koppeling worden nu gezet, aldus Rose: “We zijn nu bezig met het uitzoeken hóe we kunnen aantonen of de zorg van het Beweeghuis doelmatig is: Welke veranderingen zijn er te verwachten? Welke soort patiënten zijn er?”

Directe link met de praktijk
Het onderzoeksteam van de AWDZ dat hierbij betrokken is, heeft uitgebreide expertise op het gebied van onderzoek met grote datasets. Zo werkt Rose in haar promotieonderzoek bij de AWDZ nu ook met uitgebreide datasets, waar ze informatie uithaalt over bijvoorbeeld het gebruik van zorg, psychische gezondheid en de sociaaleconomische situatie van mensen. Dit doet ze specifiek voor mensen met diabetes type 2. Niels Hameleers heeft in verschillende projecten al ervaring opgedaan met het koppelen, bewerken en analyseren van data uit verschillende bronnen, zoals het huisartsinformatiesysteem en het CBS. Onderzoeker Jeroen Struijs, die onderdeel is van Rose’s promotieteam, is bovendien kartrekker geweest bij het opzetten van een soortgelijk datanetwerk als het Beweeghuis nu voor ogen heeft: het datanetwerk van het Extramuraal LUMC (Leiden Universiteit Medisch Centrum) Academisch Netwerk (ELAN). Daar komt nog bij dat Rose op deze manier dichterbij de praktijk komt te staan, iets waar ze al langere tijd naar zocht. En dat bevalt tot nu toe goed, zo vertelt Rose: “Tot de afronding van mijn proefschrift – halverwege 2024 – werk ik ongeveer één dag per week voor het Beweeghuis. Het is uitdagend om een nieuw project op te starten in een paar uur per week. Maar het is erg interessant om de andere werkzaamheden en directe link met de praktijk te zien.” Vanaf de zomer van 2024 zal Rose fulltime werken aan dit onderzoek voor het Beweeghuis.

Vanuit het Beweeghuis zijn onder andere Tim Boymans en Rob Vanwersch bij dit project betrokken. Meer weten? Neem contact op met Rose via: r.geurten@maastrichtuniversity.nl.