Tbs-kliniek
Tijdens haar onderzoek aan De Rooyse Wissel raakte Franca Tonnaer gefascineerd door thema’s als risicotaxatie en recidiverisico’s en wilde ze ontdekken hoe patiënten met een verleden van ernstig geweld met woede en agressie omgaan. Om dat te bestuderen in de hersenscanner vroeg ze de medewerking van 16 mannelijke tbs-patiënten met een serieus geweldverleden – (poging tot) moord en doodslag, vermogensdelicten met geweld, mishandeling en huiselijk geweld – en van 18 mannen zonder geweldverleden. De match werd gemaakt op basis van leeftijd, opleiding en handdominantie (links- of rechtshandig, want dat heeft invloed op de hersenoriëntatie). De patiënten uit de tbs-kliniek hadden allemaal een verlofstatus, anders was de procedure te ingewikkeld en moesten er te veel veiligheidsmaatregelen worden genomen. Iedereen nam vrijwillig deel tegen een kleine financiële vergoeding.

Boos, blij, neutraal
Voor haar onderzoek werden drie scenario’s met twee verschillende instructies aan de deelnemers voorgelegd. Eén scenario bestond uit verhalen die woede opriepen, een ander bood verhalen die blijdschap genereerden, en het derde scenario was neutraal. Bij ieder scenario kregen de deelnemers achtereenvolgens twee instructies: ofwel om zich volledig te focussen op de emotie in het verhaal (de provocatie), ofwel om zich af te leiden van het verhaal (regulatie). De verhalen werden telkens in korte stukjes van 15 seconden voorgelezen, zodat de emotie zich langzaam kon opbouwen. Een mooi voorbeeld van een ‘woede’-verhaal is de medewerker die wordt getreiterd door een collega, door zijn baas niet wordt geloofd, daardoor status verliest op het werk, een ongeluk veroorzaakt op de snelweg omdat de collega hem ook in het voorbijrijden pest, en door de politie buiten zijn schuld wordt veroordeeld. Een blij verhaal gaat bijvoorbeeld over het winnen van de loterij, een heerlijke vakantie, etc. In de neutrale verhalen gebeurt er zo goed als niets.

Emoties
Eerder onderzoek op dit gebied keek meestal naar frustratie, sadisme of emoties, dus Tonnaer’s aanpak is uiterst vernieuwend. Franca Tonnaer: “Ons onderzoek laat zien dat bij geweldplegers die de instructie krijgen zich volledig te laten gaan in hun emotie en zich te richten op hun woede, het gebied in de hersenen dat regulering signaleert heel actief is. Maar als gevraagd wordt om écht te reguleren, lijkt dat niet te lukken. Misschien is er sprake van overregulering, waardoor het betreffende hersengebied uitgeput raakt. Je zou hieruit kunnen concluderen dat geweldplegers in hun behandeling minder getraind moeten worden op het voortdurend reguleren van hun emoties, maar moeten leren wanneer ze die regulering moeten inzetten.” Het onderzoek van Tonnaer toont bovendien aan dat de deelnemende geweldplegers significant meer woede voelden bij de provocatieve verhalen. Dat gold niet voor de neutrale en blije verhalen.

Deze publicatie is een voorloper op het onderzoek dat in het onlangs opgerichte Centre for Integrative Neuroscience (CIN) zal worden verricht. CIN is een centrum waarin toponderzoekers van de faculteiten FHML, FPN en SBE op het gebied van de cognitieve neuroscience samenwerken.