(Omgekeerde) cultuurschok

Wat is een cultuurschok?
 

De term cultuurschok verwijst naar het gevoel van desoriëntatie of verwarring dat vaak optreedt wanneer iemand een vertrouwde plek verlaat en naar een onbekende plek verhuist. 

De reactie kan zowel fysiek als psychologisch zijn en sommige studenten kunnen zich op een bepaald moment afvragen waarom ze ervoor gekozen hebben om hun vertrouwde omgeving te verlaten. 

Het is belangrijk om te onthouden dat het leven in een ander land met een andere cultuur een leerproces is. De meeste studenten keren naar hun land terug met meer zelfvertrouwen en het vermogen om zich te redden in een interculturele omgeving.

Waarom je een cultuurschok kunt ervaren

Als je in het buitenland aankomt, zul je ongetwijfeld een heleboel nieuwe dingen tegenkomen. Zo zal het eten niet hetzelfde zijn als thuis en vertrouwde begroetingen zoals 'hallo' en 'goedendag', 'bedankt' en 'hoe gaat het met je', kunnen opeens heel andere reacties oproepen dan je gewend bent. 

Ook de lesmethoden aan de universiteit zijn anders en de manier van studeren kan als vreemd en moeilijk worden ervaren. Zelfs als dingen erg op elkaar lijken, zijn ze dat vaak niet en zo kunnen alledaagse, eenvoudige handelingen opeens moeilijk en frustrerend worden. Het zijn vaak de kleine verschillen die het meest frustrerend zijn, omdat je denkt dat je weet hoe je je moet gedragen en wat doen, en dan toch een onverwachte reactie krijgt.

Symptomen

Om de gevolgen van een cultuurshock zo gering mogelijk te houden, is het belangrijk het bestaan ervan te erkennen en de symptomen te kennen. Besteed er aandacht aan en blijf er van bewust dat het onderdeel van een leerproces is. Enkele typische symptomen van cultuurschok zijn:

• Verveling, eenzaamheid
• Frustratie
• Vermoeidheid
• Stemmingswisselingen, depressie, gevoel van machteloosheid
• Zich verloren en niet op zijn plaats voelen
• Gevoelens van onzekerheid
• Heimwee

Omgaan met een cultuurschok

Ervaar je enkele van de bovenstaande symptomen en voel je bijvoorbeeld eenzaamheid of verdriet opkomen, dan kun je het volgende doen:

• Accepteer dat je niet alles kunt weten over het nieuwe land en de nieuwe cultuur, en als het te overweldigend is, las dan een pauze in en doe het rustig aan.
• Wees ruimdenkend en leer over het nieuwe land en de nieuwe cultuur zodat je kunt begrijpen waarom de culturele verschillen er zijn. 
• Probeer dingen te doen die je thuis ook deed: luister naar je favoriete muziek en/of eet wat je gewend bent te eten.
• Houd contact met familie en vrienden thuis.
• Blijf actief - lichaamsbeweging helpt vaak!
• Leer vooral van alles wat meemaakt - je verblijf in een andere cultuur kan de meest fascinerende en leerzame ervaring van je leven zijn. Er is geen betere manier om je bewust te worden van je eigen waarden en houding of om je perspectief te verruimen.  

Wat is omgekeerde cultuurschok?
 

Wanneer studenten na een verblijf in het buitenland naar huis terugkeren, veronderstellen ze vaak dat ze precies verder kunnen gaan waar ze gebleven waren. Er ontstaat een probleem als de realiteit anders is en niet aan de verwachtingen voldoet. Thuis kan minder zijn dan wat je je had voorgesteld en er kunnen dingen veranderd zijn: je vrienden en familie hebben hun eigen leven en er zijn dingen gebeurd terwijl je weg was. Dit is een van de redenen waarom thuis zo anders kan aanvoelen.

De 're-entry worm' kan je helpen; het kan een nuttig hulpmiddel om je te laten beseffen dat je niet de enige bent die een hele trits emoties doormaakt.

Gevoelens die je kunt ervaren 

De inconsistentie tussen verwachtingen en realiteit kan leiden tot frustratie, gevoelens van vervreemding en wederzijds onbegrip tussen teruggekeerde studenten en hun vrienden en familie. Vanzelfsprekend zullen de aanpassingsmoeilijkheden per individu verschillen, maar over het algemeen geldt dat hoe beter je geïntegreerd bent in het land dat je bezocht hebt, hoe moeilijker het is om je thuis weer aan te passen. En dan kan omgekeerde cultuurschok (ook wel re-entry shock genoemd) optreden.

Omgekeerde cultuurschok - vier stadia:  

1. Onthechting
2. Aanvankelijke euforie
3. Frustratie
4. Aanpassing aan de wereld thuis

Fase 1 begint al voordat je naar huis terugkeert. Je begint na te denken over je terugkeer naar huis en treft voorbereidingen. Je begint je ook te realiseren dat het tijd is om afscheid te nemen van je vrienden en van de plek waarin je je nu thuis voelt. De drukte van examens, afscheidsfeestjes en inpakken kan je gevoelens van verdriet en frustratie versterken. Je mist de vrienden die je hebt gemaakt al en je ziet er tegenop om te vertrekken. Het kan ook zijn dat je laatste dagen zo snel voorbij vliegen dat je geen tijd hebt om na te denken over je emoties en ervaringen.

Fase 2 begint meestal kort voor vertrek en wordt gekenmerkt door gevoelens van opwinding - of zelfs euforie - over de terugkeer naar huis. Dit lijkt erg op de aanvankelijke gevoelens van fascinatie en opwinding die je misschien had toen je voor het eerst het gastland binnenkwam. Je bent misschien heel blij om je familie en vrienden weer te zien, en zij zijn ook blij om jou te zien. De duur van deze fase varieert en eindigt vaak met het besef dat de meeste mensen thuis niet zo geïnteresseerd zijn in je ervaringen in het buitenland als je had gehoopt. Ze zullen nog een tijdje beleefd naar je verhalen luisteren, maar je zult merken dat ze al snel klaar zijn voor het volgende gespreksonderwerp.

Dit is een van de factoren die fase 3 kunnen inleiden. Je kunt gevoelens van verveling, frustratie, woede, vervreemding, eenzaamheid, desoriëntatie en hulpeloosheid ervaren en niet precies begrijpen waarom. Je kunt snel geïrriteerd of kritisch over anderen worden. Ook kun je je thuis als een vreemde voelen en terugverlangen naar het buitenland. Dat komt ook vaak voor. 

De meeste mensen kunnen dan fase 4 instappen, wat een geleidelijke aanpassing is aan het leven thuis. Alles begint weer een beetje normaler te lijken en je zult waarschijnlijk weer terugvallen in een aantal oude routines, maar de dingen zullen niet precies hetzelfde zijn als hoe je ze achterliet. Je hebt waarschijnlijk een nieuwe houding aangenomen ten aanzien van een aantal zaken. Nieuwe overtuigingen en gewoonten ontwikkeld. Jezelf nieuwe persoonlijke en professionele doelen gesteld. Kortom, je ziet de dingen nu anders. Het belangrijkste is dan om te proberen de positieve aspecten van je internationale ervaring te integreren met de positieve aspecten van je leven thuis.

Omgaan met een omgekeerde cultuurschok

Volgens professionals op het gebied van internationaal onderwijs heeft 85% van de mensen die terugkeren naar hun eigen land op de een of andere manier een re-entry ervaring. 15% van hen ondervindt thuis ernstige aanpassingsproblemen. Als je moeite hebt met je terugkeer, denk dan hoe je je hebt aangepast om te slagen toen je in het buitenland was. Diezelfde vaardigheden kunnen je helpen bij je terugkeer.

Coping-mechanismen:

• Zoek mensen op die in hetzelfde gebied zijn geweest als jij.
• Houd contact met vrienden en contacten die je in het buitenland hebt leren kennen.

• Bewaar je geduld en koester de humor die je had toen je naar het buitenland vertrok. Onthoud dat je goede en slechte dagen zult hebben. Net als een cultuurschok gaat ook re-entry shock na verloop van tijd gewoon over.

   

• Houd het internationaal nieuws bij zodat je je niet zo abrupt afgesneden voelt van waar je vandaan komt.
• Zoek naar manieren om de nieuwe vaardigheden en kennis te gebruiken die je in het buitenland hebt opgedaan. Help bijvoorbeeld studenten die naar de buitenlandse universiteit vertrekken waar jij hebt gestudeerd. Of als je een taal hebt geleerd tijdens je verblijf in het buitenland, houdt dan je taalvaardigheid op peil. Schrijf je bijvoorbeeld in voor een taalles hier aan de Universiteit Maastricht of zoek iemand in Maastricht die de taal ook machtig is.
• Schrijf over je ervaringen en deel ze met anderen.

• Blijf de avontuurlijke geest voeden die je in het buitenland had. Ga je eigen land opnieuw ontdekken.