Strafrecht en Criminologie
De capaciteitsgroep Strafrecht en Criminologie legt zich in haar onderwijs- en onderzoeksactiviteiten toe op het strafrecht en strafprocesrecht, alsmede op de criminologie in zijn huidige Europese context. Van een vrijwel zuiver nationaal krachtenveld is het straf(proces)recht terecht gekomen in een multinationaal krachtenveld, waarbij het primaat van wetgeving en handhaving niet uitsluitend meer ligt bij Nederlandse organen. Waar in de jaren vijftig de invloed begon vanuit het EVRM kwamen er in de jaren erna steeds meer verdragen en is in de huidige tijd de Europese Unie nadrukkelijk op het strafrechtelijk toneel verschenen.
Behalve deze invloed, die kijkt naar de herkomst van het strafrecht en naar de factoren van belang op het strafrechtelijke terrein, valt de ontwikkeling te zien dat de samenleving steeds meer verwacht van het strafrecht. Waar in de jaren zeventig het strafrecht nadrukkelijk werd gezien als ultimum remedium, het laatste middel, als niets anders meer hielp, kan het strafrecht er tegenwoordig voor veel politici er niet snel genoeg bij gesleept worden. Ten dele hangt deze ontwikkeling wellicht samen met het feit dat het strafrecht zoals dat in Nederland wordt toegepast niet uitsluitend meer van Nederlandse origine is en buiten Nederland kunnen immers andere opvattingen heersen over de bruikbaarheid van het strafrecht als ordeningsinstrument. Zo wil de Europese Commissie invloed uitoefenen op het vervolgingsbeleid en valt ook in de rechtspraak bijv. terug te zien dat thans niet uitsluitend nationale gerechten en het EHRM, maar ook het Hof van Justitie en internationale strafhoven uitspraken doen die voorwerp van strafrechtelijk onderzoek zijn. De oraties van Spronken (A place of greater safety, 2003) en Klip (Uniestrafrecht, 2004) getuigen van die grote verandering in het straf(proces)recht.
De criminologie omvat de sociaal-wetenschappelijke bestudering van criminaliteit in al haar verschijningsvormen, alsmede de maatschappelijke reactie erop. De benadering die de criminologie kiest past in de gedachte van integratieve strafrechtswetenschappen. Het gaat daarbij om gemeenschappelijke onderzoeksprojecten waarbij sociaal-wetenschappelijke, juridische en medische wetenschap worden toegepast. De vakgroep entameert onderzoek op drie zwaartepunten, waarbij de twee juridische zuilen (materieel strafrecht en strafprocesrecht) zich sterk richten op het Europese strafrecht. Parallel daaraan loopt het criminologisch onderzoek.
Het onderzoek van dit deelprogramma haakt in de eerste plaats aan bij de hierboven genoemde fundamentele ontwikkelingen die zich binnen de strafrechtspleging voltrekken. Door middel van evaluatie van wetgeving en rechtshandhavingmechanismen kunnen deze ontwikkelingen en de gevolgen daarvan inzichtelijk worden gemaakt. In dit verband vindt er ook over en weer kruisbestuiving plaats met het onderzoek dat door de rechtspsychologen aan de Universiteit Maastricht ontwikkeld en uitgevoerd wordt en de activiteiten die worden verricht in het kader van The Maastricht Forensic Institute (TMFI).
Het criminologisch onderzoek beperkt zich evenwel niet uitsluitend tot de sfeer van de strafrechtelijke handhaving maar strekt zich ook uit tot andersoortige wijzen van criminaliteitsbeheersing, zoals de bestuurlijke aanpak van criminaliteit. Bestudering van deze aanpak (en de onderliggende problematiek) biedt de mogelijkheid om vanuit de capaciteitsgroep een brug te slaan naar andere rechtsdomeinen en samen te werken met andere afdelingen, zowel binnen de UM als daarbuiten.
Uiteraard wordt in het criminologische onderzoek ook aandacht besteed aan de aard, ernst, omvang en ontwikkeling van bepaalde vormen van criminaliteit. Het onderzoek beweegt zich in dit verband op het grensvlak van georganiseerde criminaliteit en organisatiecriminaliteit, in het bijzonder op het terrein van fraude, corruptie en witwassen.
De capaciteitsgroep verzorgt het onderwijs in het strafrecht en de criminologie ten behoeve van de opleidingen Nederlands Recht, European Law School en Fiscaal Recht, in de bachelor- en in de masterfase.Binnen de Master Nederlands Recht is er een profiel strafrecht voor studenten die bijzondere belangstelling hebben voor het strafrecht. Ook in andere masters (Globalisation, European Law School) verzorgt de capaciteitsgroep onderwijs. Daarnaast is de capaciteitsgroep nauw betrokken bij de Master Forensica, Criminologie en Rechtspleging.