Inclusief taalgebruik
Onze wereld is voortdurend in ontwikkeling, dat geldt ook voor taal en taalgebruik. Met nieuwe kennis en inclusie van gemarginaliseerde groepen, past ons taalgebruik zich aan. Het past zich aan om passende termen te vinden voor de wereld om ons heen en termen die ervoor zorgen dat we iedereen kunnen aanspreken. De UM omarmt taalgebruik dat iedereen aanspreekt in algemene communicatie en dat individuen aanspreekt op een manier waardoor ze zich gezien en gerespecteerd voelen.
Prof. Dr. Rianne Letschert, voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Maastricht, vertelde in haar afscheidsspeech als Rector Magnificus tijdens de 46e Dies Natalis: "Ik ben een groot voorstander van diversiteit als aanjager van dialogisch leiderschap". Ze gebruikte genderinclusieve taal toen ze het publiek welkom heette als "Zeer gewaardeerde aanwezigen".
Op deze pagina vind je de volgende bronnen:
- NIEUWE GIDS: Het gebruik van gender voornaamwoorden en digitale communicatie - ontworpen door het D&I Office
- Genderinclusief Taalgebruik - gids ontworpen door het D&I Office
- Taaladvies: Taal en gender
- Anti-Racism Guide [in het Engels]
- Women Inc. Incomplete Stijlgids
- APA Inclusive Language Guide [in het Engels]
Nieuwe gids: Het gebruik van gender voornaamwoorden en digitale communicatie
Aan Maastricht University zetten we ons in voor een inclusieve gemeenschap waarin iedereen zich gezien en gewaardeerd voelt. Een eenvoudige maar betekenisvolle manier om daaraan bij te dragen, is het delen van je gendervoornaamwoorden (bijv. hij/zij/hen) in je digitale communicatie.
Het Diversity & Inclusivity Office heeft een richtlijn opgesteld die uitlegt:
- waarom gendervoornaamwoorden belangrijk zijn
- hoe het delen van voornaamwoorden in digitale communicatie kan bijdragen aan een gevoel van verbondenheid
- hoe je je voornaamwoorden kunt toevoegen aan je e-mailhandtekening en je profiel op UMployee en Canvas
Door het delen van voornaamwoorden tot een gewoonte te maken, helpen we genderdiverse identiteiten te erkennen en bevorderen we een cultuur van respect en bondgenootschap binnen de UM-gemeenschap.
Deze handleiding is in de eerste plaats bedoeld voor UM-medewerkers, maar bevat ook nuttige informatie voor studenten die hun voornaamwoorden willen toevoegen aan hun e-mailhandtekeningen en Canvas-profielen.
Download de nieuwe handleiding: Het gebruik van gendervoornaamwoorden in digitale communicatie
Genderinclusief taalgebruik bij UM
Wat is genderinclusief taalgebruik?
Genderinclusieve of genderneutrale taal is spreken of schrijven op een manier die iedereen in de doelgroep omvat door ervoor te zorgen dat ze niet worden uitgesloten vanwege genderterminologie. Dit betekent dat ze zich, ongeacht hun genderidentiteit, aangesproken en betrokken voelen door jouw woordkeuze. Gender inclusieve taal is ook taal die op gepaste wijze de diversiteit weerspiegelt die we in de maatschappij tegenkomen.
Waarom het gebruik van genderinclusieve taal bij de UM?
Het Strategisch Plan 2022-2026 van Universiteit Maastricht benadrukt de kernwaarden van de UM, namelijk diversiteit en inclusie, duurzaamheid, wederzijds respect, integriteit, democratische principes en transparantie. Bij de UM heeft iedereen het recht om mee te doen, te studeren, te werken en deel te nemen aan UM-activiteiten, ongeacht hun genderidentiteit. Daarom is het onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat de taal die we gebruiken iedereen bij de UM actief verwelkomt om inclusie en wederzijds respect te garanderen.
Waarom is genderinclusieve taal zo belangrijk?
Geslacht (aannames) komen vaak voor in het algemene taalgebruik, en kan variëren in verschillende talen. De manier waarop we schrijven of spreken is vaak afhankelijk van het waargenomen geslacht van de persoon waarmee of de mensen over wie we praten. Het probleem is dat deze aannames niet altijd correct zijn, en onjuiste aannames kunnen kwetsend zijn. Kijk ons video “Sekse en gender: wat, waarom, en hoe?” om een eerste idee te hebben over het onderwerp.
Het goede nieuws
Taal is flexibel en evolueert, en genderinclusieve taal bestaat al en is gemakkelijk te gebruiken, zelfs als het een beetje oefening vereist. Deze inleiding is bijvoorbeeld genderinclusief geschreven en hieronder vind je meer tips om ervoor te zorgen dat je genderinclusief taalgebruik gebruikt bij het schrijven over of spreken met verschillende mensen.
Tips en voorbeelden
| Tip | Voorbeeld | Inclusieve woordenschat | Exclusief voorbeeld | |
| 1 | Gebruik algemene termen voor personen | Een leider, docent, vroedvrouw, verpleegster | Een leidinggevende, leerkracht, verloskundige, verpleegkundige | Toevoeging van “m/v” aan de mannelijke vorm (medewerker m/v). Of expliciet vermelden (bijvoorbeeld in een voetnoot) dat de inclusieve mannelijke vorm in je verhaal een algemene strekking heeft. Voorbeeld: medewerker. Waar in de regeling de student wordt aangeduid met hij, wordt ook zij bedoeld. |
| 2 | Gebruik de meervoudsvorm als generieke term. | Een huisarts heeft een zwaar beroep, hij moet er ’s nachts vaak uit. | Huisartsen hebben een zwaar beroep, ze moeten er ’s nachts vaak uit. | De mannelijke vorm hanteren als generieke term, of het gebruik van ‘hij of zij’, als in: Een huisarts heeft een zwaar beroep, hij of zij moet er ’s nachts’ vaak uit. |
| 3 | Gebruik neutrale koepeltermen | De directeuren, de redacteuren, de lezers, de brandweermannen | De directie, de redactie, het lezerspubliek, de brandweer | Directeuren en directrices, lezers en lezeressen. Typografische schijnoplossingen (ronde haakjes of schuine streep): lezers/lezeressen, lera(a)r(s)(essen) |
| 4 | Pas zinnen aan zodat persoonlijke voornaamwoorden niet gebruikt hoeven te worden… | Zijn begeleider beslist over het eindcijfer van de student. | Zijn begeleider beslist over het eindcijfer van de student. | |
| 5 | Vermijd gendergerelateerd aanspreken | Geachte gasten Beste collega's Welkom allemaal Gewaardeerde gasten | Beste reizigers Beste studenten Beste mensen | Dames en heren |
| 6 | Vermijd genderspecifieke termen | Onderzoeks- wetenschappers verwaarlozen vaak hun vrouwen en kinderen. Het moederschap kost veel tijd en is vaak moeilijk te combineren met werk als verpleegster. | Onderzoeks- wetenschappers verwaarlozen vaak hun echtgenoten en kinderen. Ouderschap kost veel tijd en is vaak moeilijk te combineren met werk in de verpleging. Alternatieven: | |
| 7 | Gebruik persoonlijke voornaamwoorden en vraag ernaar | Hoi, mijn naam is Ophélie, mijn voornaamwoorden zijn zij/haar, wat zijn jouw voornaamwoorden? Als je je voornaamwoorden aangeeft, kunnen we je op een correcte manier aanspreken. | Zij/haar/haar Hen/hen/hun heeft de voorkeur van de non-binaire gemeenschap. Hen wordt dan ook in de eerste person gebruikt. Om verwarring met het meervoud en de lijdende vorm te voorkomen, kan beter ‘die’ worden gebruikt. | Verwarring en onduidelijkheid over wat jouw voornaamwoorden zijn of hoe jij aangeduid of aangesproken wilt worden. |
| 8 | Maak onderscheid tussen gender, geslacht en persoonlijke voornaamwoorden | Gender wordt niet bepaald door geslacht; geen van beide bepaalt welke persoonlijke voornaamwoorden door of voor een persoon gebruikt worden. Je kunt het een niet afleiden van het ander. Als deze informatie echt noodzakelijk is, vraag er dan om, maar doe het beleefd. Of gebruik de genderinclusieve termen uit deze tabel. | Gender: vrouw, man, non-binair |
Definities van gendertermen
| Agender | Iemand die zich identificeert als een persoon die geen gender heeft of waarbij de genderidentiteit ontbreekt. |
| Bigender | Iemand bij wie er sprake is van twee genders en de daarbij behorende kenmerken. Die hoeven niet per se man en vrouw te zijn. |
| Cis/Cisgender | Mensen die zich identificeren met het geslacht dat bij de geboorte is vastgestelde of toegewezen |
| FtM / MtF | Engelse afkortingen voor Female-to-Male en Male-to-Female die verwijzen naar de identiteit of reis van een transgender. Als een transgender zich niet overwegend man of vrouw voelt, zijn termen als MtF en FtM niet van toepassing op de genderidentiteit. |
| Gender | Een sociaal construct waarmee een persoon als man, vrouw of een andere identiteit wordt geclassificeerd. |
| Gender-bevestigende operatie | Chirurgische ingrepen die sommige transgender personen ondergaan om hun lichaam in overeenstemming te brengen met hun genderidentiteit. Engelse afkorting: GCS |
| Genderexpressie | De uiterlijke manifestatie van iemands genderidentiteit, zichtbaar in zaken als haardracht, kleding, spraak, gedrag en lichaamskenmerken. |
| Genderfluïde | Term die verwijst naar een genderidentiteit waarbij er tussen genders wordt gewisseld. Iemand die zich genderfluïde noemt, kan zich bijvoorbeeld het ene moment mannelijk en het andere moment vrouwelijk voelen, of geen van beide. |
| Genderidentiteit | Verwijst naar de mate waarin iemand zich man, vrouw, beide of geen van beide voelt. Het gevoel van een bepaalde identiteit is onafhankelijk van het geslacht en gender dat bij de geboorte werd vastgesteld. |
| Genderneutraal | Verwijst naar mensen en niet specifiek naar vrouwen of mannen. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen genders. |
| Gendernon-conformistisch | Verwijst naar mensen die niets hebben met sociale verwachtingen omtrent genderrollen en genderexpressie. Ook wel ‘gender non-conform’ genoemd. |
| Intersekse | Iemand met zowel mannelijke als vrouwelijke biologische kenmerken of geen van beide. |
| Non-binair | Iemand die zich niet thuis voelt in de binaire gendercategorieën man of vrouw en zich beter voelt bij een andere, niet-binaire, genderidentiteit. |
| Outing | Iemands seksuele voorkeur of genderidentiteit bekend maken zonder diens toestemming. Nederlands werkwoord: outen. |
| Passing | De toestand waarin een trans zich voordoet of overkomt als een cisgender. |
| Persoonlijke voornaamwoorden | Taalkundig hulpmiddel om te verwijzen naar een persoon of een groep personen, zonder ze bij naam te noemen. Voorbeelden van de derde persoon enkelvoud en meervoud: hij/hem, zij/haar, zij/hen/hun |
| Geslacht | Het geslacht (en dus vaak ook het gender) dat bij de geboorte op basis van uiterlijke kenmerken is vastgesteld. |
| Trans* | Containerbegrip voor mensen die transgender, gender non-conformistisch of non-binair zijn. |
| Transgender | Iemand met een genderidentiteit die niet overeenkomt met het gender/geslacht dat bij de geboorte werd toegekend |
Voorbeeldzinnen voornaamwoorden
| Vorm | Voorbeeld |
| Die/Diens | Cleo is Frans. Die heeft gisteren diens presentatie in het Frans gegeven. |
| Hen | Er is een pakket aan hen geleverd. |
| Hun | Hun pakket was een bol.com levering. |
| Die | Dit kopje koffie is van die. |
| Diens | Dit kopje thee is diens. |
---
| Vorm | Voorbeeld |
| Hij | Mark is Brits. Hij studeert economie. |
| Hem | Gisteren werd een pakket bezorgd voor hem. |
| Zijn | Toen hij jonger was, speelde Mark met zijn ouders. |
| Hem | Het kopje koffie is van hem. |
| Zichzelf | Mark houdt van privacy en is graag op zichzelf. |
---
| Vorm | Voorbeeld |
| Zij | Tay komt uit Kenia. Zij is een lerares. |
| Haar | Gisteren kreeg Tay haar pakket bezorgd. |
| Haar | Toen ze jonger was, speelde Tay met haar ouders. |
| Van haar | Het kopje koffie is van haar. |
| Zichzelf | Tay is een privépersoon, ze houdt het meestal voor zichzelf. |
Optionele oefening
Herschrijf de volgende zinnen op zo’n manier dat ze van toepassing zijn op iedereen binnen de UM:
- De promovendus en zijn begeleider komen regelmatig bijeen om zijn voortgang te bespreken.
- Als een student ziek wordt en het tentamen mist, moet zij zich inschrijven voor een herkansing.
- Marianne is een vrouwelijke arts en heeft drie kinderen.