Wat kan ik doen als omstander?
Toeschouwer zijn. Het klinkt zo makkelijk, maar eigenlijk is het dat verre van. Omdat we nu eenmaal in een wereld leven waarin we te maken hebben met dilemma’s en morele overwegingen, is observeren nog niet zo makkelijk. Door deze complexiteit wil de grens van inactiviteit en interventie daarom weleens vervagen en doen we uiteindelijk niets.
De redenen dat we als omstander soms passief blijven zijn uiteenlopend. Soms is het zo dat we iets zien, maar vinden we het lastig te beoordelen of dit ook daadwerkelijk grensoverschrijdend gedrag was. Ook is het zo dat we niet altijd weten hoe we moeten handelen. Of we hadden wel een reactie, maar deze was anders dan we hadden verwacht en wilden.
Tegelijkertijd is het zijn van een omstander juist de kans om van betekenis te kunnen zijn. Stel dat je degene bent die op een cruciaal moment heeft geholpen, is dat niet alleen een fijn gevoel, maar maak je ook positieve impact op iemands leven.
Hoe fijn dat idee ook is, kunnen die gedachten ook druk opleveren. Nogmaals, niet zo makkelijk dus, dat omstanderschap. Er komen veel verschillende gevoelens bij kijken.
Juist hierom helpt het om je in deze rol te verdiepen. Het leren begrijpen van deze reactieprocessen is dan niet alleen prettig voor jezelf, omdat je vaardig wordt om met deze veelheid aan gevoelens om te gaan, ook helpt het om adequaat in een situatie te reageren.
Is dat ook waarom je op deze pagina bent? Mooi. Hieronder is informatie te lezen over actief omstanderschap. Ook geven we op de UM regelmatig trainen die hier te maken hebben.
Wat kan ik doen als ik omstander ben?
Dus je bent omstander, en je hebt sterk het gevoel dat je wat wilt doen. Wat kun je dan doen?
Er bestaat geen gebruiksaanwijzing voor de beste manier van handelen. Het allerbelangrijkste is dat je de manier kiest die voor jou het beste voelt in het moment. Dat gezegd hebbende, geven we hieronder een aantal voorbeelden van manieren waarop je kunt reageren.
Vraag ‘ben je oké?’
Afhankelijk van de situatie, kan een laagdrempelige manier zijn om te vragen of ‘alles oké gaat’. Je kunt dit bijvoorbeeld doen op het moment zelf en de situatie afleiden met een vriendelijke onderbreking. In sommige gevallen kan het passender zijn om het achteraf ‘onder vier ogen’ te vragen. Ook hier geldt weer, wat geschikt is, hangt af van de omstandigheden.
De 5 A’s
Een andere mogelijkheid is om de 5-A methode volgen, namelijk: anderen betrekken, afleiden, afzonderen, aanspreken en aanwezig blijven. Net zoals bij de tip hierboven, ligt het ook hier open op wat voor je een van deze A’s uitvoert. Ter illustratie, bij de 5-A ‘afleiden’ zou je simpelweg kunnen onderbreken om de weg naar de WC te vragen. Anderen liggen het weer beter om hun gevoel voor humor in de strijd te gooien en tussenbeiden te komen met een grapje.
Verder hoef je de 5 A’s niet chronologisch af te gaan. Het idee erachter is dat het een soort ‘keuzemenu’ is. Als het ene niet voor jou werkt, probeer dan het andere. Voor meer voorbeelden en gedetailleerde uitleg over de 5 A’s, kijk ook hier.
Gebruik de richtlijnen van het vlaggensysteem
Hierboven hadden we het al even voor het vlaggensysteem. Dit systeem is goed bruikbaar in het geval dat je bekend bent met de betrokkenen. Ook handig is dat het vlaggensysteem richtlijnen geeft voor mogelijke reacties. Deze richtlijnen zijn afgestemd op de kleur vlag van de eindconclusie. Zie voor meer informatie over de verschillende richtlijnen de praktijkvoorbeelden.
Reageer als bondgenoot (ally)
Ook als de situatie niet gericht is naar jou(w) gemeenschap, wees een ‘ally’. Dat klinkt misschien als een slotsom van alle bovenstaande adviezen. Hoewel deze raad overlap heeft met de anderen, is er een extra additie.
Deze tip is namelijk niet alleen een herinnering om ook te helpen wanneer je minder directe betrokkenheid ervaart, maar beschrijft ook nadrukkelijk dat het belangrijk is om iemand uit een bepaalde (minderheids)groep bij te staan. Het is dus niet alleen belangrijk om je stem te laten horen om aan te geven dat er ongepast gedrag gaande is in het algemeen, maar ook om te laten weten dat het ongepast is dat de belager een minderheidsgroep ‘target’. Extra ideeën voor manieren waarop dat kan worden gedaan zijn: geef aan wat het voorval met je doet (“ik kan me voorstellen dat de intentie goed is, maar ik word hier ongemakkelijk van”), plaats je hardop in de schoenen van een geliefde (“stel dat dit je zus is…”) of stel vragen over de gevoelens en behoeften van de persoon in kwestie.
Meer weten over omstanderschap en wat je kan doen als iemand in je omgeving een overschrijdende situatie heeft meegemaakt? Ga dan naar de Canvas cursus Seksuele Veiligheid.