Het daardoor ontstane meer vormt een grote bedreiging voor Saúl: als de gletsjer onder invloed van de opwarming van de aarde nog verder smelt, is de kans groot dat een vloedgolf hem en zijn dorpsgenoten zal wegvagen. Saúl kan twee dingen doen. In de eerste plaats kan hij wachten tot alle 195 VN-lidstaten thans aanwezig op de klimaattop in Parijs een verdrag hebben gesloten dat de opwarming van de aarde (volgens Saúl de oorzaak van het smelten van de gletsjer) tot staan brengt.

De kans dat zo een vergaand verdrag er komt is nihil. In de tweede plaats kan hij trachten om individuele uitstoters van CO2 aansprakelijk te stellen. Dat laatste is precies wat Saúl heeft gedaan. Hij daagde de Duitse energiereus RWE voor de rechtbank in Essen en vordert dat RWE een bedrag van € 20.000 zal bijdragen aan de beveiliging van het meer, een bedrag dat is gebaseerd op de 0,47% van de totale CO2-uitstoot waar RWE volgens Saúl verantwoordelijk voor is.

Voor de leek lijkt dit misschien een voor de hand liggende vordering, maar juristen hebben er om verschillende redenen grote moeite mee. Had RWE echt anders moeten handelen jegens Saúl? Is het klimaat wel een rechtens beschermd belang? Wordt de schade van Saúl wel veroorzaakt door de uitstoot van RWE? En is het echt aan de rechter om hier een oordeel over te geven? In dit soort zaken moet de rechter op zoek naar de grenzen van het aansprakelijkheidsrecht en van zijn eigen rol in de rechtsstaat. Dat kan zo maar leiden tot een veel effectiever tegengaan van klimaatverandering dan een slap internationaal verdrag ooit zou kunnen.

De grootste horde die moet worden genomen is dat Saúl wordt aangemerkt als iemand met wie RWE rekening heeft te houden of, zoals het Engelse recht dat op bijbelse wijze verwoordt, voor het recht als diens naaste (neighbour) geldt. Er valt veel voor te zeggen dat die naaste in een globaliserende samenleving een andere is dan honderd jaar geleden. Filosoof Peter Singer sprak van de zich uitbreidende morele cirkel: van gezin, klasse en natie tot de hele mensheid. Het is niet raar als dat ook tot uitdrukking komt in het recht. Misschien is dat meer bepalend voor de toekomst van de planeet dan de onderhandelingen in Parijs.

Ook verschenen in Observant 3 december 2015