Overdreven aandacht voor het Midden-Oosten

Dixon wijst erop dat de Kuwait Investment Authority (KIA), die als 's werelds oudste staatsinvesteringsfonds wordt beschouwd, in 1953 in Londen is opgericht. Het is ook goed om te bedenken dat er invloedrijke westerse SWF's zijn. Als je ziet dat Noren zich een beetje ongemakkelijk beginnen te voelen als je hen deelgenoot maakt van je zorgen over je pensioen, komt dat waarschijnlijk omdat hun Government Pension Fund (dat vroeger het Petroleum Fund of Norway heette) groter is dan de SWF's van Saoedi-Arabië en Qatar samen.

De publieke belangstelling voor de SWF's van de Golfstaten bereikte onlangs een hoogtepunt vanwege het WK voetbal. Dixon, die zich niet speciaal bezighoudt met voetbal (dat hij merkwaardigerwijs omschrijft als ‘soccer’), wijst erop dat die staten al tientallen jaren grote investeerders zijn in Europa en Noord-Amerika. "De Qatar Investment Authority bezit bijvoorbeeld belangrijke aandelen in Volkswagen en Porsche, naast grote vastgoedactiva. Dit is niet om strategische geopolitieke redenen. Ze hebben geen belang bij inmenging in het bestuur van die bedrijven - en dat hebben ze ook nooit gehad.”

Het idee van die fondsen is geen groot machiavellistisch plan is om de westerse waarden te ondermijnen, maar juist heel pragmatisch. De autoriteiten van de landen die fossiele brandstoffen exporteren beschikken over enorme rijkdommen en zijn zich er terdege van bewust dat deze inkomsten allengs zullen verminderen. Daarom proberen zij op een zodanige manier te investeren dat zij verzekerd zullen zijn van blijvende inkomsten. "Het doel is intergenerationele gelijkheid, dus sparen voor de toekomst, maar ook de instandhouding van het politieke regime."

Volgens Dixon zijn deze investeringen ingegeven door het vertrouwen in de industriële capaciteiten van Europa en Noord-Amerika en het inzicht dat de enorme hoeveelheid kapitaal die de SWF’s bezitten kan worden verplaatst. Iconische merken, onroerend goed en zelfs voetbalclubs zijn items waarnaartoe of waarvandaan veel kapitaal in één keer kan worden verplaatst. "Het is begrijpelijk dat mensen een onderliggende politieke agenda vermoeden, maar eigenlijk is het gewoon een gezonde investering met potentieel grote opbrengsten."

Maar hoe zit het dan met een WK dat tegen exorbitante kosten wordt georganiseerd? "Mega-evenementen zoals deze of de Olympische Spelen kosten gastlanden steeds vaker meer dan ze eraan verdienen. Er is een reden dat Qatar het WK organiseert."

Dixon noemt de kritiek op de SWF's uit het Midden-Oosten hypocrisie te goeder trouw. "Het is nu in de media vanwege het WK voetbal, maar het is al tientallen jaren aan de gang en ondanks de kritiek zal het niet ophouden. De aandacht voor mensenrechten en maatschappelijke kwesties verandert niets aan de economische verhoudingen en zal dat waarschijnlijk ook nooit doen." Hij wijst ook op relevante interventies in het recente verleden. "SWF’s grepen in toen westerse banken liquiditeitsproblemen hadden tijdens de wereldwijde financiële crisis van 2008."

Ten aanzien van de discrepantie tussen de moralistische retoriek tegen Qatar en de gretigheid om de financiële banden aan te halen, toont Dixon zich een realpolitiker: "Mondiale economische betrekkingen kunnen problematisch zijn en zijn dat altijd geweest." Hij voorspelt zonder een spoor van twijfel dat het Westen zijn zorgen over de mensenrechten in Qatar kort na het WK alweer zal zijn vergeten. "Geen enkel land ter wereld zal nee zeggen tegen hun geld."

Dixon benadrukt dat de we ons eerder zorgen moeten maken over China dan over de Golfstaten. Westerse regeringen nemen geen krachtig standpunt ten aanzien van China in, terwijl ze de Chinese behandeling van de Oeigoeren gebruiken om het toenemende protectionisme te rechtvaardigen. Dit contrast is het overdenken waard. "Het Westen is niet bezorgd over kleine staten in het Midden-Oosten die leven van koolwaterstofproductie. China daarentegen wordt gezien als een grote economische en geopolitieke concurrent met enorme ambities: een directe bedreiging voor de westerse industriële dominantie."

"Maar de uitdaging is dat wij in het Westen een open en liberaal internationaal systeem willen. Het maakt deel uit van onze waarden. Kunnen we dan de deuren sluiten voor China en het Midden-Oosten? We hadden gehoopt dat China de democratie zou omarmen. Hetzelfde geldt voor een groot deel van het Midden-Oosten."

Het zou te ver gaan zijn om te beweren dat het verspreiden van een liberale wereldorde de belangrijkste motivatie was voor de financiële beslissingen van Europa en Noord-Amerika. Door de parade van lege gebaren rond het WK is duidelijk geworden dat het Westen weliswaar geeft om mensenrechten, maar dat het wellicht oneindig veel meer waarde hecht aan geld en amusement. Maar dat is iets om tijdens de reclameblokken in de rust eens over door praten.