Verlichtingsdenkers als Descartes, Bacon of Montesquieu ontwikkelden het idee van een sociaal contract. Ondanks alle nadruk op wetenschap en rationaliteit, waren hun ideeën gebaseerd op de joods-christelijke opvatting dat de mens boven en los van de natuur staat, en dat God hem de grond en de dieren ter beschikking had gesteld. Het neoliberalisme ging nog een stap verder en plaatste de mens tegenover de mens, elk gedreven door zijn streven om een nulsomspel te winnen en zijn eigen materiële winst te maximaliseren. (Alle betrokkenen zouden de overdaad aan mannelijke naamwoorden heel normaal hebben gevonden). "Deze opvatting is natuurlijk fundamenteel onjuist. We weten dat we een deel van de natuur zijn. We zijn voor ons voortbestaan op dezelfde manier afhankelijk van dit complexe ecosysteem als we voor onze voorspoed afhankelijk zijn van sociale netwerken."

Huntjens begon zijn carrière als bioloog. Een cursus ecologie opende hem de ogen over systeemdenken. "Het gaat erom dat je complexe systemen als een geheel ziet, in plaats van dat je alleen maar naar geïsoleerde mechanismen binnen de systemen kijkt. In de ecologie is dat eigenlijk vanzelfsprekend: als je aan één knop draait, zijn de effecten overal zichtbaar." Hij deed onderzoek naar koraalriffen op Curaçao en zag dat mensen zand op de riffen stortten om het strand groter te maken, zodat er meer toeristen konden komen. Dit beschadigde de riffen, wat weer desastreuze gevolgen had voor de vispopulatie en dus voor de voedselzekerheid.

"Het was zo frustrerend: niemand luisterde naar me toen ik uitlegde dat economische kortetermijnbelangen dramatische gevolgen hadden voor het ecosysteem – waarvan die mensen deel uitmaakten!" Huntjens besefte dat hij systeemdenken moest toepassen op een groter systeem en koos voor een carrière in de politieke wetenschappen en complexe systeemwetenschappen, om te begrijpen hoe en überhaupt waarom er met die ecologische knoppen werd gerommeld.
 

Goede voorvaderen voor de toekomst

Huntjens is een grote natuurliefhebber, maar denkt niet dat je per se van de natuur hoeft te houden om het belang van systeemverbetering in te zien. "Het gaat erom dat je een goede voorvader bent! Net zoals we dankbaar moeten zijn dat we op de schouders van reuzen staan, moeten we ons ook realiseren dat de beslissingen die we nu nemen gevolgen hebben voor toekomstige generaties. Het is duidelijk dat we op een dood spoor zitten. Ik bedoel: sla maar een willekeurige krant open…"

Van energie en voedsel tot het onderliggende economische systeem: op vele gebieden zijn grote transities nodig. Het goede nieuws is dat die al begonnen zijn en mensen ze steeds meer omarmen. "Een veganistisch dieet dat de goedkoopst beschikbare voeding wordt. Hernieuwbare energie die minder gaat kosten dan fossiele brandstof. De Nederlandse civil society, die met succes de regering of Shell aanklaagt, omdat zij niet genoeg doen om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen. Het zijn allemaal positieve signalen van gamechangers die in de samenleving ontstaan."

Huntjens onderzoekt onder meer de korte voedselvoorzieningsketens in grootstedelijke gebieden als Amsterdam, Maastricht, Istanbul en Milaan. Hij doet ook onderzoek naar de nieuwe subnationale bestuursstructuren bij Nederlandse boerencoöperaties, die worden betaald voor ecosysteemdiensten: duurzame landbouw waar iedereen baat bij heeft. Op internationaal niveau wordt zijn werk over een Natuurlijk Sociaal Contract steeds vaker gebruikt als een bruikbare en positieve visie voor transformatieve verandering, bijvoorbeeld door het Global Research and Action Platform for a New Eco-Social Contract, en door het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES) in zijn Transformative Change Assessment.