Niet alleen maar zorgwekkend: sociale media hebben ook positieve impact op ons welzijn
Is het wel zo goed voor ons mentale welzijn om dagelijks tijd door te brengen op platformen die ook negatieve sociale vergelijking in de hand werken? Nou, soms wel! Philippe Verduyn, universitair hoofddocent bij de Faculty of Psychology and Neuroscience, doet al tien jaar onderzoek naar de impact van sociale media op ons welzijn. Zijn belangrijkste conclusie? Je kunt niet stellen dat sociale media alleen maar “goed” of “fout” zijn. Hoe dat zit, legt hij graag uit. Ook deelt hij vier tips waarmee je voorkomt dat jij je slechter voelt door sociale media.
Lees hieronder het interview, of ga direct naar de tips.
De positieve aspecten van sociale media
In de media is veel aandacht voor de mogelijke negatieve gevolgen van sociale media, met name onder jongeren. Verduyn snapt die zorgen wel. Toch gelooft hij niet dat de populariteit van platformen als Instagram en TikTok één en al zorgwekkend is. Sterker nog, hij ziet ook de positieve kanten van sociale-media-platformen in. “Je kunt via sociale media de interactie aangaan met mensen die je anders misschien niet tegen het lijf was gelopen. Het kan ontspannend zijn als je leuke of grappige content tegenkomt. Daarnaast kunnen mensen via sociale media steun vinden of herkenbaarheid vinden in gebruikers die dezelfde struggles hebben.”
Passief vs. actief gebruik
Een van de dingen waar Verduyn naar kijkt, is of het voor de impact van platformen als Instagram of TikTok uitmaakt of je sociale media actief of passief gebruikt. “Actief gebruik, zoals zelf berichten plaatsen of reageren op anderen, kan een positief gevoel van verbondenheid creëren”, zo legt hij uit. Daarbij brengt hij wel meteen een nuance aan: “Actief gebruik kan positief werken als je leuke reacties krijgt op je berichten of fijne persoonlijke gesprekken aangaat via DM’s. Maar als je een keer minder likes op een post krijgt of vervelende DM’s ontvangt, kun je je door actief gebruik juist slechter voelen.”
Bij passief gebruik leiden veel typen content eerst tot negatieve vergelijking. Verduyn verduidelijkt hoe dat werkt: “Bij passief gebruik zien we dat successen van anderen een gevoel van minderwaardigheid kunnen triggeren, in elk geval als het gaat over thema’s die voor de gebruiker belangrijk zijn.” “Maar,” zo voegt Verduyn toe, “de ene persoon is eerder geneigd om zichzelf met anderen te vergelijken via social media dan een ander persoon. Mensen die neuroticisme (o.a. piekeren en angst om fouten te maken) vertonen, negatieve gedachten hebben, depressief zijn of een laag zelfbeeld hebben, zijn gevoeliger voor sociale vergelijking.”
Philippe Verduyn is universitair hoofddocent aan de Faculty of Psychology and Neuroscience van de Universiteit Maastricht. Na zijn studie psychologie promoveerde hij in 2012 in Leuven op het proefschrift Time Dynamics of Emotions: Duration and Intensity Profiles. Sindsdien focust hij zich in zijn onderzoek vooral op de relatie tussen sociale media, emoties en welzijn. Hij doet onderzoek naar diverse onderwerpen die hiermee te maken hebben, schreef veel wetenschappelijke artikelen over dit onderwerp, geeft er colleges over en is supervisor voor PhD-projecten.
Verder kijken dan de tijdsbesteding op sociale media
Al meer dan tien jaar houdt Verduyn zich in zijn onderzoek bezig met de relatie tussen sociale media en welzijn. In die tijd is er veel veranderd binnen dit onderzoeksveld, zo merkt hij op. “In de eerste studies lag de focus standaard op het verband tussen de tijd die we op sociale media doorbrengen en ons welzijn. Het bleek dat er wel een negatief verband is – mensen ervaren iets minder welzijn naarmate ze langer op sociale media zitten – maar dat is een heel klein verband.”
Al snel werd Verduyn en zijn collega’s duidelijk dat het belangrijk is om verder te kijken dan het tijdsaspect. “De hoeveelheid tijd zegt niets over wat mensen op sociale media doen”, zo benadrukt hij. “Er kleven duidelijke positieve en duidelijke negatieve aspecten aan sociale media. Wij zijn vooral benieuwd hoe mensen sociale media positief of negatief gebruiken, waar de relatie tussen sociale-media-gebruik en welzijn van afhangt en hoe dit verschilt tussen mensen. Daarin spelen allerlei factoren mee.”
Als je een laag zelfbeeld of veel negatieve gedachten hebt of slecht in je vel zit, ben je eerder geneigd om jezelf met anderen te vergelijken via sociale media.
Zorgen over technologie zijn van alle tijden
Verduyn gelooft stellig dat sociale media niet áltijd goed of áltijd slecht zijn voor ons welzijn. “We zien de negatieve aspecten vaker bij mensen die van zichzelf een laag zelfbeeld hebben, depressief zijn of gevoelig zijn voor sociale vergelijking. Maar sociale media zijn niet van zichzelf destructief. Iemand die onzeker is over zijn of haar uiterlijk en vooral accounts volgt over body positivity, kan bijvoorbeeld juist positiever naar zichzelf gaan kijken door sociale media.”
In dat opzicht ziet Verduyn een overeenkomst tussen de opkomst van sociale media en de komst van andere technologieën de afgelopen decennia. “Als er nieuwe technologie komt, wordt er altijd gewaarschuwd voor de destructieve gevolgen ervan. Dat zag je ook toen de tv werd uitgevonden en toen het internet werd uitgerold. We staan steeds voor dezelfde uitdaging: hoe ga je met dit soort ontwikkelingen om? Hoe integreer je de technologie op zo’n manier in je leven dat het je dient en dat je je er niet slechter door voelt? Het blijft een proces dat iedereen met vallen en opstaan leert.”
De verantwoordelijkheid van sociale-media-platformen
Welke verantwoordelijkheid hebben platformen als Facebook en Instagram zelf in dit geheel? Verduyn vindt dat een lastig vraagstuk. “Sociale media hebben zeker een verantwoordelijkheid om hun negatieve impact zoveel mogelijk te beperken en positieve impact te bevorderen. Tegelijkertijd schuilt er achter sociale media een verdienmodel. De platformen verdienen meer advertentie-inkomsten door de aandacht van gebruikers zo lang mogelijk vast te houden. Dat doen ze door content te tonen die jouw aandacht trekt. Dat is misschien niet altijd de content die goed voor jou is.”
Verduyn ziet één verantwoordelijkheid die de platformen in elk geval kunnen nemen. Of die ze in zijn ogen zelfs móeten nemen. “Sociale media moeten meer data beschikbaar stellen voor onafhankelijk onderzoek naar het gebruik van deze platformen”, stelt hij resoluut. “Het is nu een oneerlijke wedstrijd. Wij proberen onderzoek te doen, maar hebben slechts beperkte toegang tot data. Ondertussen beschikken de platformen zelf over heel gedetailleerde informatie. Als zij meer beschikbaar stellen voor de wetenschap, kunnen wij beter onderzoeken hoe sociale media ons welzijn positief en negatief beïnvloeden en waar dat aan ligt. Daar hebben de platformen ook veel aan.”
Sociale media zijn niet van zichzelf destructief. Het blijft alleen, zoals bij alle nieuwe technologie, de uitdaging om een manier van gebruik te vinden die jou dient en die jou eerder een positief dan een negatief gevoel geeft.
Tips voor positief sociale-media-gebruik
Wat gebruikers zelf kunnen doen om te voorkomen dat ze zich door sociale media slechter gaan voelen? Verduyn heeft een paar tips:
- Kijk kritisch hoeveel tijd je op sociale media doorbrengt. Verduyn licht toe: “We zien dat sociale media wél een sterke negatieve impact op je welzijn hebben als je er excessief veel tijd aan besteedt en je sociale-media-gebruik kenmerken van verslaving vertoont. Merk je dat je afhankelijk bent van sociale media en geïrriteerd raakt als je het even niet kunt gebruiken? Of gaat jouw sociale-media-gebruik ten koste van bijvoorbeeld afspreken met mensen of sporten? Dan is minderen een goed idee.”
- Herken je valkuilen en ontdek wat werkt voor jou. “Je mag daarbij best afwijken van sociale conventies,” benadrukt Verduyn, “bijvoorbeeld door niet altijd acuut op DM’s te reageren als dat jou rust geeft.
- Ontvolg accounts als je merkt dat ze je geen goed gevoel geven of demp ze tijdelijk, zodat je nieuwe berichten niet in je tijdlijn ziet verschijnen.
- Realiseer je dat een deel van de dingen die je ziet een vertekend beeld geeft. Verduyn : “Mensen hebben altijd de neiging om een positief beeld van zichzelf te creëren naar de buitenwereld toe. Als je mensen op bezoek krijgt, ruim je ook je huis net iets beter op dan anders om jezelf van je beste kant te laten zien. Dat is op sociale media niet anders en is belangrijk om je bewust van te zijn.”
Tekst: Romy Veul
Lees ook
-
Dani Shanley en Joshi Hogenboom over synthetische data, de voors en tegens van interdisciplinariteit, en waarom AI er waarschijnlijk niet voor zal zorgen dat we kunnen stoppen met het bestuderen van de wereld waarin we leven.
-
Vaatchirurg en bijzonder hoogleraar Clinical Engineering Lee Bouwman houdt zich bezig met de implementatie van baanbrekende technieken in de gezondheidszorg. Hiervoor is samenwerking tussen technische en klinische deskundigen onontbeerlijk. Met inmiddels een waaier aan gezamenlijke innovaties als...
-
De chirurg die na uren opereren de OK verlaat, verslagen, om de naasten te vertellen dat de patiënt het helaas niet heeft gered. Deze rol, die de meeste mensen alleen kennen uit films en tv-series, moest vaatchirurg Michael Jacobs in zijn carrière vaker vertolken dan hem lief was. Letterlijk nooit...
- in Featured
- in Researchers