Minder koelen, sneller herstel? Elham Bidar onderzoekt doorbloeding van organen bij hartoperaties

Elham Bidar studeerde geneeskunde, deed promotieonderzoek en volgde de opleiding tot hartchirurg, allemaal in Maastricht. Inmiddels werkt hij al vijf jaar als hart-longchirurg en houdt hij zich voornamelijk bezig met operaties van de aorta. Samen met CARIM doet hij ook onderzoek. “We hebben een translationele onderzoeksinfrastructuur ontwikkeld, waarbij de kliniek samenwerkt met de basale wetenschappen. Hierdoor ontstaan veel nieuwe onderzoeksprojecten”, zegt hij. “Binnen CARIM bestaat rondom aorta-operaties de samenwerking tussen de afdeling Cardiothoracale Chirurgie (CTC), biochemie met Leon Schurgers en biomedische technologie met Koen Reesink. Ook zijn er uitgebreide samenwerkingen met onder meer de afdelingen fysiologie, elektrofysiologie,  cardiologie, en radiologie. Hierbij behandelen ingenieurs, biochemici en clinici samen allerlei klinisch relevante onderwerpen. Werken met mensen uit andere disciplines is inspirerend, leerzaam en ook heel belangrijk, want zo kunnen we holistisch naar patiënten en ziektebeelden kijken.”

Koelen

Een complexe openhartoperatie wordt normaal gesproken uitgevoerd met een hart-longmachine. “Deze neemt de functie van het hart en de longen over, zodat we het hart tijdelijk kunnen stilleggen om operaties uit te voeren. Ook koelt de machine indien nodig het bloed en daarmee dus ook het lichaam”, legt Elham uit. “Koelen is van oudsher de belangrijkste manier om organen te beschermen. De normale lichaamstemperatuur is 37,5 graden Celsius. Als je koelt naar bijvoorbeeld 18 graden, dan verbruiken organen veel minder energie en zuurstof en hebben ze ook tijdelijk minder bloed nodig. Dan kan de chirurg de doorbloeding tijdelijk stopzetten. Dit geeft tijd om bijvoorbeeld een bloedvat te repareren, zonder dat de doorbloeding in de weg zit.” 

Bijwerkingen

Door nieuwe technologische ontwikkelingen zijn er meer mogelijkheden om het lichaam minder te hoeven koelen en de doorbloeding niet te hoeven staken. Er zitten namelijk bijwerkingen aan vast. “Bij koelen kunnen cellen aan de oppervlakte van een bloedvat hun functies niet goed meer uitvoeren", legt Elham uit. "Hierdoor heeft het lichaam heel lang de tijd nodig om te herstellen, zeker als de doorbloeding tijdelijk gestaakt wordt. Je kunt het vergelijken met een drenkeling in koud water, waarbij het lichaam weer opgewarmd moet worden. Na openhartoperaties met zulke procedures liggen mensen soms wel een of twee weken op de intensive care en blijven ze vaak drie tot vier weken in het ziekenhuis. Aan de ene kant bescherm je met koelen dus de organen, maar aan de andere kant is dat een grote aanslag op het lichaam van een patiënt. Dat wil je natuurlijk voorkomen, of in ieder geval verminderen.”

Sneller herstel

Elham kijkt samen met andere onderzoekers hoe ze bij complexe openhartoperaties het koelen kunnen verminderen en de tijd die patiënten aan de hart-longmachine moeten liggen zoveel mogelijk kunnen verkorten. “Samen met onze perfusionisten hebben we een nieuwe strategie ontwikkeld voor deze operaties”, zegt hij. “Hierbij optimaliseren we de doorbloeding van de organen, zodat we niet meer zoveel hoeven te koelen. We zien al dat patiënten veel sneller herstellen van de operatie en minder vaak overlijden. Nu zijn we bezig om per orgaangroep uit te zoeken hoeveel bloed er minimaal naartoe moet gaan bij een bepaalde temperatuur. Dus als het lichaam van 37,5 naar 30 graden gekoeld wordt in plaats van naar 18 graden, hoeveel bloed moet er dan bijvoorbeeld per minuut naar een nier om te voorkomen dat er schade ontstaat? Ook zoeken we naar biomarkers die orgaanschade snel kunnen laten zien, zodat we de doorbloeding daarop kunnen aanpassen.”

Op welke uitkomsten van de onderzoeken hoopt Elham? “Dat patiënten sneller herstellen, dat de operatiebelasting zo klein mogelijk blijft en dat voor de patiënt de voordelen van zulke operaties veel meer opwegen tegen de risico’s.”

Meer weten over dit onderzoek? Elham Bidar spreekt hierover tijdens het jaarlijkse CARIM-symposium op 27 november 2024. Kan je er niet bij zijn? Volg dan de livestream.

Tekst: Joëlle van Wissen