“Alles gaat eigenlijk gewoon door. Veel van het werk kan op afstand gedaan worden; ik bel en mail vaak met mijn collega’s om een vinger aan de pols te houden. Veel meetings zijn nu per Skype of Zoom, maar dat gaat prima. Een van de onderzoeksprojecten waarover we initieel zorgen hadden, is een lopend veldexperiment in Duitsland waarbij we productiviteit van mensen volgen tijdens de uitrol van een bepaalde technologie. De uitbraak valt precies midden in het observatieraam. Zolang de mensen echter niet definitief naar huis worden gestuurd, loopt het experiment door. We kunnen daardoor ironisch genoeg wel goed meten wat de impact van corona op de productiviteit van medewerkers is. Als de data van voldoende kwaliteit blijken, gaan we daar ongetwijfeld iets mee doen. Het enige dat eigenlijk nu is afgezegd, zijn verspreidingsactiviteiten rondom Technequality. Ik zou bijvoorbeeld afgelopen week spreken op een top in Brussel over AI, en ook bij de SER op bezoek gaan om te praten over Technequality; deze week zouden we in München met vertegenwoordigers van de Duitse federale regering, het bedrijfsleven en de vakbonden praten over een toekomststrategie die Duitsland het beste kan voorbereiden op de gevolgen van de AI-revolutie. Dat is allemaal op de lange baan geschoven. Maar dat maakt niet uit - dat komt wel weer.”

Hoe richt jij het onderwijs op afstand in?

“Ik geef in blok 5 een cursus over sociale orde bij UCM, over de rol van markten, staten, individuen, groepen, netwerken en instituties in het produceren van (wan)orde in de samenleving. Ik houd er rekening mee dat we de cursus ook in april en mei op afstand zouden moeten kunnen geven, indien nodig. Het betekent dat we de hoorcolleges gaan opnemen, en dat we in plaats van een fysieke presentatie van de studenten gaan vragen om een vlogje op te nemen. Werkgroepbijeenkomsten zullen per Zoom of Skype worden georganiseerd. Dat lijkt me uiterst goed te doen. Ik vind dat we ook goed ondersteund worden in onze zoektocht. Nicolai Manie en zijn team hebben een erg informatieve website gemaakt (https://www.maastrichtuniversity.nl/education/online-education-um/period-5-and-6-teachers) die ik van harte aanbeveel. Daarnaast is ook UCM scheutig qua tips en trucs. Echt bewonderenswaardig hoe snel de mensen dat voor elkaar boksen.”

Zijn er voorbeelden van kennis uit de praktijk die je nu opdoet en direct kunt gebruiken in onderwijs of onderzoek? 

“Wat er nu gebeurt, heeft directe implicaties voor mijn onderwijs. Mijn collega Per Bles en ik hebben onze UCM-cursus de afgelopen weken net grondig herzien en geactualiseerd. Maar wat we nu om ons heen zien is natuurlijk pure sociologie van de sociale orde. Waarom hamsteren mensen? Waarom houden ze zich niet aan de sociale afstandsmaatregelen? Welke rol moet de overheid spelen? Je ziet de theoretische mechanismen waarover we al jaren vrij abstract lesgeven nu live op straat en in de krant terug. Daar moeten we iets mee! We hebben daarom vorige week besloten dat we de cursus nogmaals gaan omvormen om aan te sluiten op de actualiteit die door de Corona-pandemie is gecreëerd. We gaan de cursus nu zo inrichten dat studenten de theorieën over sociale orde kunnen gebruiken om te begrijpen wat er om ons heen gebeurt. Sociale orde in tijden van een pandemie - dat is de werktitel nu. Het wordt nog een enorme klus, maar die gaan we wel klaren.”

Is de ervaring van het leiden van een internationaal project als Technequality een voordeel voor de huidige manier van werken?

“Technequality is een groot, internationaal project, dat over veel schijven loopt. Zo’n complexe club coördineren vergt een soepele, meeverende en meedenkende managementstijl. We zijn daardoor de afgelopen jaren erg pragmatisch geworden, en daardoor ook nu voldoende wendbaar. Onze eerste reviewmeeting met wetenschappers en de verantwoordelijke officier van de Europese Commissie was vorige week online; dat was voor ons wel even wennen. De afspraken daarover veranderden door de escalerende crisis bovendien ieder uur. Mijn collega Raymond Montizaan en ik hebben onze ervaringen met dit soort meetings gedeeld, de verantwoordelijke consortiumpartners snel op de hoogte gebracht van wat er van hen verwacht werd, en hen geholpen de nodige voorbereidingen te treffen om op afstand te kunnen rapporteren. Onze projectmanager Maaike Bierman heeft de mensen in Engeland, Duitsland en Zweden geholpen met de praktische voorbereidingen. Het geheel is daardoor erg soepel gegaan. Overigens helpt onze ervaring met online meetings ongetwijfeld mee: we vonden het vanwege de klimaatgevolgen al jaren minder goed te verantwoorden om regelmatig naar elkaar toe te vliegen voor meetings, dus we deden voor Technequality het meeste al online. Daar plukken we dan nu de vruchten van.”

Welke gevolgen kan de coronacrisis hebben voor de arbeidsmarkt?

“De economische vooruitzichten liegen er niet om. De strategieën die wereldleiders toepassen om de besmettingscurve af te vlakken en verspreiding van het virus te beperken zijn epidemiologisch heel verstandig en noodzakelijk om te voorkomen dat er heel veel mensen onnodig sterven. Maar het sluiten van winkels, fabrieken en grenzen, en het lamleggen van transportlijnen leidt ook tot een enorme, langdurige dip in zowel consumptie als productie. Deze crisis zal de economie langdurig verstoren. De meeste economische analyses die ik tot nu toe heb gezien, stemmen somber. Een recessie lijkt bijna niet af te wenden. Als we niets doen, kan de arbeidsmarkt flinke klappen krijgen en langdurige massawerkloosheid is zeker niet uitgesloten. Vandaar ook het forse pakket aan noodmaatregelen dat door regeringen en centrale banken is aangekondigd. Wat mij betreft zijn die maatregelen allemaal noodzakelijk: het is nu zaak bedrijven overeind te houden om ervoor te zorgen dat mensen niet en masse ontslagen hoeven te worden. De vraag is of onze zakken diep genoeg zijn om het bedrijfsleven te financieren zolang dat nodig is. Het lijkt erop dat de ECB, de FED en onze nationale regeringen doordrongen zijn van de urgentie, en bereid zijn te doen wat er gedaan moet worden. Dat is bemoedigend. Maar eerlijk is eerlijk: we hebben dit nog nooit meegemaakt, en het blijft koffiedik kijken. Het verloop van de pandemie is veel duidelijker te voorspellen dan de economische gevolgen.”

Hoe ziet jouw eigen werkdag er momenteel eigenlijk uit?

“Er waren nogal wat deadlines afgelopen week, zoals een nieuwe H2020 aanvraag die we vanuit SBE coördineren, en een inleverdeadline voor een artikel in Sociologie Magazine. Die moeten gehaald worden. Ik sta dus vroeg op om alvast wat te schrijven voordat mijn vrouw en dochter wakker zijn; uurtje of vijf. Om negen uur begint het thuisonderwijs van mijn dochter, en dan kan ik verder totdat de digitale les afgelopen is. Dat is rond elf uur. We eten dan samen een broodje; als zij aan haar huiswerk begint, werken mijn vrouw of ik aan dezelfde tafel om zonodig dingen uit te leggen. Dat zijn voor ons niet de meest productieve uren, maar je doet wat je kunt. De avonden zijn korter dan normaal, want ik ga vanwege de vroege wekker iets eerder naar bed dan gebruikelijk. Het is nog zoeken naar een goed ritme, maar dit lijkt op zich wel doenlijk. Ik mis het contact met mijn collega’s wel: dat zijn stuk voor stuk leuke mensen! Een van mijn collega’s heeft gelukkig een digitale koffiecorner voor het ROA geopend, zodat we elkaar soms toch even kunnen zien. Daar hebben we ook onze eerste virtuele vrijdagmiddagborrel gehad…”

Door: Mark van der Linde