Fijnstof is bepaald geen fijn stofje
Drie jaar achtereen bezochten Steffen Kühn en zijn collega’s een zeven weken durend schaaktoernooi in Keulen, om het verband tussen luchtvervuiling en cognitieve prestaties vast te stellen. De media doken gretig op de ietwat alarmerende resultaten, maar er waren nog meer gegevens nodig om de wetenschappelijke wereld ervan te doordringen dat luchtvervuiling een gevaar zou kunnen vormen voor onze economie.
Als je de spanning van een schaakpartij nog niet genoeg vindt, kun je die altijd nog wat verhogen met luchtvervuilingssensoren. Op die manier hebben Steffen Kühn en zijn medewerkers een verband vastgesteld tussen fijnstofvervuiling en de foutpercentages van schakers. Het discussiestuk dat daaruit voortvloeide trok een jaar of drie geleden internationale media-aandacht.
Maar het kostte nog wel een hoop tijd en moeite om publicatie in een vooraanstaand wetenschappelijk tijdschrift voor elkaar te krijgen. “Dat is in onze discipline een lange, kronkelige weg,” zegt Kühn. “Het uiteindelijk gepubliceerde artikel verschilt op een groot aantal punten van het oorspronkelijke discussiestuk. Nu we veel meer gegevens hebben staan we een stuk sterker, maar de conclusie blijft dezelfde: fijnstofvervuiling is van invloed op onze besluitvormingsprocessen.”
“Er is al veel literatuur over luchtvervuiling en de schadelijke gevolgen ervan voor de gezondheid.” Fijnstofvervuiling (PM2,5) wordt gedefinieerd als de concentratie van deeltjes met een diameter van minder dan 2,5µm (een menselijke haar heeft een diameter van 50-70 µm). “De PM2,5-niveaus fluctueren afhankelijk van de weersomstandigheden en de nabijheid van uitstoters zoals energiecentrales, industrie of verkeer. De locatie maakt nogal een verschil, zelfs binnen een stad: als je naast een drukke weg woont, word je veel meer aan fijnstofvervuiling blootgesteld.”
Uit onderzoek blijkt dat luchtvervuiling een negatieve invloed heeft op bijvoorbeeld de prestaties van voetballers, zowel in termen van uithoudingsvermogen als het geven van de juiste pass. Maar het objectief meten van de prestaties van kenniswerkers als juristen, managers of wetenschappers is een stuk lastiger. “Het idee om schakers te bestuderen heb ik ontwikkeld met Juan Palacios, een promovendus die destijds bij mij studeerde en nu bij het MIT is, maar binnenkort terugkeert naar de UM, en met Nico Pestel, een collega van het ROA, die ervaring heeft met het onderwerp. Vanaf het ontwikkelen van het idee heeft het ons in totaal zes jaar gekost om de resultaten te kunnen publiceren…”
- De tekst gaat door onder de foto -
Steffen Künn is universitair hoofddocent aan de School of Business and Economics van de Universiteit Maastricht en research fellow bij het IZA Institute of Labor Ecomomics in Bonn en het Research Centre for Education and the Labour Market (ROA) van de School of Business and Economics. Zijn onderzoek is gericht op arbeidsmarktmobiliteit en de effecten van het milieu op de menselijke gezondheid, cognitie en de arbeidsmarkt. Hij geeft toe dat hij een middelmatige schaker is.
Kleine deeltjes, grote gevolgen
Met behulp van indoor luchtkwaliteitssensoren stelden de onderzoekers vast dat in het gebouw in Keulen, waar het schaaktoernooi plaatsvond, de fijnstofconcentratie varieerde van 15 tot 70 µg/m3. De dagelijkse gemiddelden in een idyllische stad als Maastricht bedragen in de zomer 5 tot 15 µg/m3, hoewel er bij de uurgemiddelden ook pieken zijn van rond de 40 µg/m3. De WHO stelt, ietwat optimistisch, dat de daggemiddelden niet boven de 5 µg/m3 mogen uitkomen, willen ze de gezondheid niet bedreigen; de EU vindt alles boven de 25 µg/m3 ‘heel slecht’. In West-Europa kregen alleen Cremona en Padova die kwalificatie; Noord-Italië doet het in het algemeen tamelijk slecht.
Als je de indruk hebt gekregen dat de schakers onder het roet zaten, moet je beseffen dat de deeltjes te klein zijn om gezien te kunnen worden met het menselijk oog. “Het is een verborgen bedreiging voor onze gezondheid, juist omdat je het, bij de niveaus die we in Nederland en Duitsland hebben, niet kunt zien. Maar we weten dat het nadelige gevolgen heeft voor de gezondheid van onze longen en ons hart- en vaatstelsel.”
Kühn toonde overtuigend aan dat er ook effecten zijn op de cognitie en de besluitvorming. “Er waren al onderzoeken over aandelenhandelaren in de VS en China, en vervuiling voorspelde hun prestaties.” Tegelijkertijd speelt in de aandelenhandel ook de factor geluk een rol, wat het allemaal wat ondoorzichtig maakt. Bij schaken heb je dat niet. Het spel is bij uitstek geschikt om goede gegevens te genereren. Schaken is in feite een kolossale wiskundige opgave zonder toevalligheden.
Fijne deeltjes in elk kiertje
Vervuiling door fijnstofdeeltjes wordt meestal veroorzaakt door menselijk handelen bij het verbranden van fossiele brandstoffen (maar ook door bosbranden en vulkaanuitbarstingen) - open haarden vormen een uitzondering die alleen van toepassing is op de meest romantische schaaktoernooien. "We vinden zeer vergelijkbare effectpatronen tussen de grote hoeveelheid gegevens van de Duitse Bundesliga en onze oorspronkelijke studie, wat onderstreept hoe betrouwbaar onze resultaten zijn.”
"We hoeven niet zenuwachtig te worden, maar we moeten wel bedenken dat het invloed heeft op onze gezondheid, onze cognitie en ons gedrag, bijvoorbeeld hoeveel waarde we hechten aan de toekomst, of risicovoorkeuren." Hoewel hij voor de wetenschappelijke gemeenschap schrijft, is Künn zich ervan bewust dat zijn onderzoek ook een pleidooi voor regulering is. "Het belang van cognitieve werknemers die niet-routinematige taken uitvoeren, neemt toe. Vandaar dat de vraag rijst of luchtvervuiling de efficiëntie van de beroepsbevolking en daarmee de economie beperkt." Künn wil niet speculeren over mogelijke effecten, maar hij is al wel bezig met het plannen van toekomstige onderzoeksprojecten waarin precies die vraag aan de orde komt.
Tekst: Florian Raith
Meer horen over dit onderwerp?
Luister dan een interview van BNR Nieuwsradio met Steffen Künn terug via deze link.
Lees ook
-
Waarom doen mensen wat ze doen? Om deze complexe vraag te beantwoorden moet Hannes Rusch van alles een beetje zijn: econoom, bioloog, filosoof, wiskundige. Hij kreeg onlangs een ERC Starting Grant van 1,5 miljoen euro om een interdisciplinair theoretisch kader voor de beschrijving van...
-
Aan de keukentafel van Burak Can, universitair hoofddocent Data Analytics and Digitalisation, is het een gezellige drukte. Er wordt in het Turks, Engels en Nederlands gepraat. “Ik praat Turks met mijn kinderen, mijn vrouw Ingrid Nederlands en wij praten onderling Engels met elkaar.” Op het menu...
