“De coronacrisis heeft een enorme impact op iedereen binnen de AWO-ZL. Allereerst natuurlijk op de zorgorganisaties, die nu dag en nacht in de weer zijn om te waken over de gezondheid van de meest kwetsbare groep ouderen. Door het coronavirus is de druk op de ouderenzorg bij de mensen thuis en in verpleeghuizen heel groot. Hoogstwaarschijnlijk zijn er straks meer medewerkers nodig dan er op dit moment werken in de ouderenzorg. Daarom hebben we vanuit de AWO-ZL recent een initiatief opgezet, om extra vrijwilligers voor de Limburgse ouderenzorg te zoeken (https://www.academischewerkplaatsouderenzorg.nl/awozlzorgpool).

Tegelijkertijd krijgen we juist nu ook specifieke vragen over de invloed van het virus in verpleeghuizen. Op verzoek van het Ministerie van Volksgezondheid (VWS) zijn we bijvoorbeeld een inventarisatie gestart, samen met andere academische werkplaatsen ouderenzorg in Nederland, naar de gevolgen van het virus in de langdurige zorg. Denk bijvoorbeeld aan hoe vaak het voorkomt, hoe het ziektebeeld verloopt en wat de gevolgen zijn voor mantelzorgers. Op basis van standaard gegevens en verslagen van crisisteams proberen we dit soort vragen in kaart te brengen, en kan het ministerie deze informatie gebruiken als input voor het te voeren beleid. Het is bijvoorbeeld heel belangrijk om juist ook in de ouderenzorg medewerkers en cliënten laagdrempeliger te testen op het virus. Beide groepen zijn onzeker of ze het virus zelf hebben en daardoor wellicht anderen kunnen besmetten, zeker omdat ze vaak in nauw contact met elkaar staan. Ook is het van belang te testen of medewerkers de virusinfectie misschien al gehad hebben. Hier zal een ander type test zich op richten, via het meten van antilichamen. Een breder testbeleid zorgt dus voor meer duidelijkheid. Gelukkig gaat dat nu ook gebeuren.

Bovendien heeft de crisis grote gevolgen voor alle kennisinstellingen (mbo, hbo en universiteit), die ineens al hun onderwijs online moeten vormgeven. Dat vraagt ontzettend veel van de docenten, want hoe bied je het lesmateriaal op een goede manier aan? Hoe kun je studenten blijven activeren en motiveren? Hoe toets je? Met name in het probleemgestuurd onderwijs, waarin veel afhankelijk is van het leren in de context, is samenwerking met anderen cruciaal. Didactisch levert dat nieuwe uitdagingen op, die we nu in een zeer korte periode moeten beantwoorden. Ook kunnen studenten hun stages vaak niet meer volgen in de zorgpraktijk.”

Welke impact hebben strenge maatregelen als de sluiting van verpleeghuizen voor bezoekers op lopende AWO-onderzoeken?

“Alle onderzoeksactiviteiten in het kader van lopende projecten binnen de AWO-ZL liggen nagenoeg stil. Al ruim een week voordat de strenge maatregelen door de overheid werden aangekondigd, mochten wij al geen direct contact meer hebben met thuiszorgmedewerkers, en met medewerkers en bewoners van verpleeghuizen. Heel begrijpelijke maatregelen trouwens. Ook betekent dit dat zorgmedewerkers geen bijeenkomsten meer konden bezoeken die wij georganiseerd hadden. Zoals bijvoorbeeld een Wereldcafé waarin we onze onderzoeksresultaten zouden bediscussiëren met medewerkers, ouderen, familie en beleidsmakers. Op dit moment is het moeilijk te overzien wat de crisis precies betekent voor de lopende projecten. Projectleiders volgen de ontwikkelingen nauwgezet en houden ook contact met de subsidieverstrekkers. Ik ben benieuwd wanneer de situatie weer normaliseert. De zorgorganisaties staan nu onder enorme druk en de tijd zal leren wat de uiteindelijke impact op onze onderzoeksprojecten zal zijn.”

Wat betekent dit virus en dan met name de strenge maatregelen om het tegen te gaan voor mensen met dementie?

“De maatregelen van sociale isolatie treffen mensen met dementie en hun naasten, zowel thuis als in het verpleeghuis, enorm. Juist omdat mensen met dementie zo ontzettend afhankelijk zijn van hun naasten in het dagelijks leven. Het is natuurlijk vreselijk wanneer je geliefde je niet meer kan bezoeken. Eenzaamheid ligt op de loer, maar ook gevoelens van onveiligheid en angst. Mensen met dementie hebben moeite om de maatregelen te begrijpen en onthouden bijvoorbeeld ook niet waarom hun dag er ineens heel anders uitziet.

Er ontstaan in de praktijk gelukkig verschillende initiatieven om toch het sociale contact te kunnen maken, bijvoorbeeld door videobellen, foto’s uitwisselen of een digitaal levensverhaal te maken. Ook zie je dat schoolkinderen die nu thuis zijn knutselstukjes maken die vervolgens aan de ouderen in verpleeghuizen worden gegeven. Mijn zoontje uit groep 1 heeft bijvoorbeeld een plankje op briefkaartformaat gekregen van school om iets van te knutselen. Tegelijkertijd gaan ook medewerkers en ondersteunende diensten in verpleeghuizen creatief op zoek om toch de broodnodige aandacht te kunnen bieden. Op individueel niveau, zodat het “corona-proof” is. Er heerst een groot gevoel van saamhorigheid. Ik vind het mooi om te zien dat iedereen zo z’n best doet om juist voor deze kwetsbare doelgroep alternatieve oplossingen te zoeken.”

Hoe richt jij het onderwijs op afstand in?

“In het blok dat ik op dit moment coördineer laten we studenten de actualiteit bijhouden rond het thema van hun werkgroep, bijvoorbeeld over de langdurige ouderenzorg. Hier maken ze aan het einde van het blok een vlog over. Nu relateren we dit specifiek aan het coronavirus: wat is de impact hiervan op de verschillende stakeholders in de zorg? Denk bijvoorbeeld aan cliënten en hun naasten, maar ook aan zorgaanbieders, beleidsmakers of een zorgverzekeraar. Op 6 april start een blok dat ik coördineer voor derdejaars studenten Gezondheidswetenschappen. Deze cursus is sterk afhankelijk van groepswerk van studenten en wordt in nauwe samenwerking met het werkveld gedaan. Normaliter organiseren we een eindsymposium waarop studenten hun werk presenteren aan verschillende externe stakeholders, zoals zorgverzekeraars, Inspectie voor de Gezondheid en Jeugd, patiëntenorganisaties en ziekenhuisbesturen. Al die activiteiten zijn nu afgezegd.

Met de blokplanningsgroep zijn we op dit moment druk aan het bekijken hoe we het onderwijs op afstand kunnen inrichten, zonder dat we daarbij de kracht van het blok verliezen. Hiervoor werken we met digitale werkgroepen, vlogs, discussiegroepen en kleine studieteams van ongeveer drie studenten die gezamenlijk aan opdrachten werken. Het is prettig dat de UM hier snel in schakelt en de juiste programma’s hiervoor biedt. Als blokplanningsgroep besteden we ook aandacht aan zaken als: hoe zorgen we ervoor dat studenten toch saamhorigheid ervaren, ondanks de fysieke afstand? Hoe stimuleren we de juiste vaardigheden en laat je toch voldoende vrijheid voor studenten om zich de stof zelf eigen te maken?"

Hoe ziet jouw huidige werkdag eruit?

“Mijn werkdagen zijn volledig omgegooid nu ik fulltime vanuit huis werk. En dat ook nog met twee kleine kinderen thuis van 5 en 2 jaar oud, die niet naar school en opvang kunnen. Samen met mijn man, die ook fulltime thuiswerkt nu, proberen we ons werk en de zorg zo goed mogelijk af te stemmen. Zo hebben we de dag in stukken verdeeld. Dan kan de een rustig in ons thuiskantoor werken, en de ander aan de keukentafel; het volgende dagdeel is de werksituatie omgedraaid. Ook werk ik ’s avonds extra, wanneer de kinderen op bed liggen. Veel bijeenkomsten, die niet of moeilijk online zijn te organiseren, zijn afgezegd. Dus aan de ene kant creëert het ruimte in mijn agenda. Aan de andere kant komen er nieuwe taken bij, zoals het omschakelen naar onlineonderwijs. Daarbij is het echt steeds zoeken naar een goede balans tussen werk en privé.”

Door: Mark van der Linde