De rol van een wetenschapper in de huidige maatschappelijke uitdagingen
Prof. Dr. Tsjalling Swierstra deed mee aan de A12 blokkade in september, omdat hij geïnspireerd was door de acties van Extinction Rebellion en vond dat hij een bijdrage moest leveren. Hij droeg zijn academische toga om wetenschappelijke kennis te vertegenwoordigen. Volgens Tsjalling hebben we een punt bereikt waarop we niet meer kunnen wegkijken. Hij zegt dat het de missie van elke universiteit is om bij te dragen aan een betere samenleving door gedegen wetenschappelijk en technologisch onderzoek. Dus moeten we onszelf de vraag stellen: "Wat gaan we er nu aan doen?" Voor Tsjalling begint het met de ervaring dat je als individu een klein beetje verschil kunt maken. "Het is een heel complexe dynamiek waar we nu mee te maken hebben, maar het is niet zonder hoop."
De rol van wetenschap en technologie in de opwarming van de aarde
Tsjalling besloot als wetenschapper mee te doen aan het protest. "Ik vind dat wetenschap en technologie een speciale verplichting hebben om de opwarming van de aarde te helpen bestrijden, in ieder geval in twee opzichten. Ten eerste, als je kijkt naar de fossiele economie, dan zie je dat deze mogelijk wordt gemaakt en wordt aangedreven door de wetenschap en de technologie. Dat heeft ons gebracht tot het punt waar we nu zijn. Omdat wetenschap en technologie deel uitmaken van het probleem, moeten we ook nadenken over hoe we deel kunnen uitmaken van de oplossing. De tweede reden is dat de opwarming van de aarde een vreemd fenomeen is, omdat het zich in zekere zin grotendeels aan de dagelijkse ervaring onttrekt. Het fenomeen bestaat voornamelijk alleen in de verbeelding van het publiek. Het zijn de wetenschappers en technologen die het zichtbaar hebben gemaakt. Zij maken de berekeningen en verbinden de verschillende onafhankelijke verschijnselen met elkaar en laten ons de oorzaken achter die verschijnselen zien. Denk er maar eens over na; de opwarming van de aarde manifesteert zich in Nederland tot nu toe vooral in de vorm van lekkere warme zomers. En wie gaat daar over klagen, toch? Gewone ervaring zal ons dus nooit tot de nodige actie aanzetten, totdat het veel te laat is. Je hebt wetenschap nodig om te zien wat er echt gebeurt. Ik voel dus echt een verplichting voor de wetenschap om met de definities en verklaringen te komen die ons kunnen helpen te identificeren wat er aan de hand is en om ons te helpen oplossingen te vinden. Een deel van die oplossingen moet komen uit betere technologie, duurzame technologie.
De waarheid uitspreken
De opkomst van de moderne wetenschap en technologie heeft ons tot dit punt gebracht. De wetenschap moet ons echter ook helpen om vast te stellen wat er aan de hand is en om naar oplossingen te zoeken. Tsjalling gelooft niet dat dit onverenigbaar is met de zoektocht naar pure kennis, die volgens velen de belangrijkste taak van de universiteit is. Hij wijst erop dat veel academisch onderzoek altijd is gedreven door maatschappelijke, vaak economische, behoeften en waarden. Maar de universiteit is inderdaad meer dan het dienstmeisje van sociale en economische belangen. Tsjalling: "Ondanks het feit dat de economie invloed heeft op wat er aan universiteiten wordt onderzocht, heeft de universiteit ook een idealere kant en dat is dat de universiteit een plek is waar je de waarheid tegen de macht kunt uitspreken. Het is misschien een beetje ouderwets, maar ik heb het gevoel dat er een missie is voor een universiteit om precies dat te doen en te adviseren, zelfs als het advies niet wordt gevraagd, er niet voor wordt betaald of zelfs niet wordt gewenst."
-tekst gaat verder onder afbeelding-
Omdat wetenschap en technologie deel uitmaken van het probleem, moeten we ook nadenken over hoe we deel kunnen uitmaken van de oplossing.
Hoe kunnen de geesteswetenschappen helpen?
Bij klimaatverandering speelt er een interessante en belangrijke vraag, die volgens Tsjalling door de sociale en geesteswetenschappen kan worden beantwoord: als we allemaal weten wat er gaat gebeuren, waarom komen we dan niet collectief in actie? Wat houdt ons tegen?
"Slavernij werd lange tijd geaccepteerd, totdat er een morele revolutie kwam en mensen zich realiseerden: hoe hebben we dat kunnen doen en accepteren? In de 20e eeuw was er de feministische revolutie, en recenter, de acceptatie van homoseksualiteit en seksuele diversiteit. Aanvankelijk werden deze vormen van onderdrukking gezien als culturele en sociale structuren die onveranderlijk waren. Maar plotseling, in een paar decennia, lijkt er een kantelpunt te zijn en dan kunnen dingen heel snel uit elkaar vallen." Tsjalling denkt dat bijvoorbeeld historici, sociologen, psychologen, cultuurtheoretici, ethici en filosofen ons kunnen helpen te begrijpen onder welke omstandigheden we in staat zijn de collectieve energie op te brengen om zulke revolutionaire veranderingen teweeg te brengen.
De duurzame universiteit van de toekomst
Binnenkort start de Universiteit Maastricht met dialoogsessies over de vraag of en hoe de samenwerking met partners in de fossiele industrie moet worden voortgezet. Voor Tsjalling is een van de vragen waarover gedebatteerd moet worden: hoe ziet de duurzame universiteit van de toekomst eruit? "We hebben de missie om duurzaam te worden. Dus wat betekent dat inderdaad voor hoe we studenten aantrekken, hoe we internationaal samenwerken en wat onze voetafdruk is?" Hij vervolgt: "Universiteiten zijn afhankelijk van massa-educatie, veel internationale studenten, veel academische reizen, conferenties, enz. Dus wij als academici floreerden ook dankzij fossiele brandstof en de groei die fossiele brandstof de maatschappij heeft gebracht. Op dit moment moeten we ons afvragen: is het de voetafdruk waard?"
Onder welke omstandigheden zijn we in staat de collectieve energie op te brengen om revolutionaire veranderingen teweeg te brengen?
Vooruitgaan door een andere toekomst te visualiseren
Ondanks de publieke acties en het bewustzijn dat wordt gecreëerd, kijken mensen nog steeds de andere kant op. Hebben acties zoals die van Extinction Rebellion het effect dat u wilt dat ze hebben? Tsjalling: "Nou, simpelweg mensen vertellen hoe slecht de situatie is, werkt niet. En ze simpelweg vragen om zich een voorstelling te maken van de komende apocalyps werkt ook niet. Let wel, we hebben het niet eens meer over de toekomst. Op dit moment zijn de gevolgen niet meer op lange termijn. Ze manifesteren zich nu al, hier en nu. Maar zelfs dan hebben we nog moeite om onze vaste manier van leven te veranderen. Zoals mensen vroeger naar God keken om hen te redden, zo hebben mensen nu onrealistische verwachtingen van technologie."
Voor Tsjalling is het beantwoorden van de vraag "Wat zet ons aan tot actie?" van cruciaal belang. Hij gaat verder: "Onder welke omstandigheden werd het plotseling vanzelfsprekend dat slavernij verkeerd was? Een van de verklaringen is dat slavernij pas fout werd op het moment dat mensen zich een alternatief ervoor konden voorstellen. Dit is waarschijnlijk generaliseerbaar: mensen komen pas in actie om het heden te veranderen als ze voelen dat er een praktisch alternatief is."
Tsjalling concludeert dat het visualiseren van een alternatieve toekomst en het werken aan oplossingen de hoop genereert die we nodig hebben. "Wat me altijd opvalt is dat als ik naar, laten we zeggen, een conferentie in Delft ga over circulaire economie, de studenten van technische universiteiten vaak scherpzinnig op de hoogte zijn van wat er gebeurt. Maar dat is ook omdat ze werken aan oplossingen om de catastrofe te voorkomen. Ze kunnen zichzelf toestaan de opwarming van de aarde te erkennen, omdat ze zich een oplossing kunnen voorstellen. Maar als je geen oplossing kunt bedenken, is er geen bonus op het erkennen van het probleem. Praktische betrokkenheid veronderstelt dus enige hoop, maar het genereert ook hoop."
Door Sustainable UM 2030, Sandy Langenhuizen en Clarence Bluntz
Mensen komen pas in actie om het heden te veranderen als ze voelen dat er een praktisch alternatief is
Lees ook
-
De Universiteit Maastricht (UM) loopt voorop bij een grote cultuuromslag in de wetenschap: Open Science. De filosofie erachter streeft naar openheid over gegevens, bronnen en methodologie, om op die manier onderzoek efficiënter en duurzamer te maken en om het algemene publiek meer bij wetenschap te betrekken. De UM heeft een bloeiende Open Science-community. Dennie Hebels en Rianne Fijten in een gesprek over vooruitgang, het Open Science Festival en wat onderzoekers kunnen doen.
-
De belangrijkste les die rechtspsycholoog Jenny Schell-Leugers haar studenten meegeeft? Als je ooit onschuldig wordt vastgehouden door de politie, neem een advocaat en zwijg. Denk niet: ik heb niks te verbergen en leg het wel uit. De praktijk leert dat iedereen het slachtoffer kan worden van een rechterlijke dwaling. Met een nieuwe database probeert ze de omvang van het probleem in Europa in kaart te brengen. “Dit is pas het begin.”
-
Mag AI ons iedere dag manipuleren? Mag het getraind worden met onze gegevens zonder ons medeweten of onze toestemming? Hoe kunnen we wetten rond AI, privacy en concurrentie handhaven? Konrad Kollnig probeert met RegTech4AI antwoorden te krijgen op deze en andere vragen.