De EU als vredestichter
Een misschien onverwachte kerntaak van de Europese Unie is de inzet voor vrede en veiligheid in crisisgebieden overal in de wereld. Waarom doet zij dit eigenlijk en wat wil zij verwezenlijken? In hun onderzoeksproject laten Hylke Dijkstra en Petar Petrov zien dat de EU bij crisismissies nauw samenwerkt met internationale organisaties, maar ook nogal wat steken laat vallen. 'De migratiecrisis maakt onze aanbevelingen pertinenter.'
Je hoeft geen euroscepticus te zijn om het je af te vragen. Waarom zou de Europese Unie (EU) zich bemoeien met problemen elders in de wereld? Er zijn daarvoor immers al organisaties als de VN en OVSE. De EU heeft bovendien haar handen vol aan interne strubbelingen tussen lidstaten, burgers die anti-Europa zijn en het migratievraagstuk. En toch wil de organisatie een internationale speler zijn op het gebied van vrede en veiligheid in de wereld. Het is zelfs officieel beleid, vastgelegd in een European Union Global Strategy.
Een direct antwoord is dat de EU zijn burgers, waar ook ter wereld, wil beschermen. 'Dat is de basis waarop de EU haar vredesbeleid vormt,' legt Hylke Dijkstra uit. 'Om die reden is zij bijvoorbeeld betrokken bij crisismissies naar Somalië en pakt zij mensensmokkel aan in het Middellandse Zeegebied. Bijzonder is dat bij haar aanpak allerlei civiele domeinen zoals handel, milieu en energie zijn geïntegreerd.' 'De EU wil gezien worden als een civiele speler. Zij heeft hierin succes, omdat zij niet als bezetter wordt beschouwd,' vult Petar Petrov aan.
Civiliserende rol
Een dieperliggende reden is dat de EU een civiliserende rol wil spelen op het internationale toneel. Volgens Dijkstra en Petrov is dit de unieke waarde van de EU. Petrov: 'Ik kom uit Bulgarije, dat zich evenals de Balkanlanden Macedonië en Servië, bij de EU wil aansluiten juist vanwege haar civiliserende ideeën. Burgers verwachten dat door Europese integratie de samenleving beter wordt.' Een samenwerkingsverband is bovendien succesvoller bij het oplossen van wereldwijde problemen als voedsel, water, cybersecurity, en ja, ook de vluchtelingenstroom. Het is goed om dit belang in deze tijden van anti-Europagevoelens nog eens te benadrukken. Petrov: 'Europa vormt voor de lidstaten een platform om meer te kunnen bereiken in de wereld.'
Samenwerking loont
Alle goede bedoelingen ten spijt, de vraag is of de EU wel capabel genoeg is voor deze wereldwijde rol. In hun zojuist afgeronde projectonderzoek analyseren Dijkstra en Petrov de internationale bijdrage van de EU aan vrede en veiligheid. De focus lag op zowel de ontwikkeling van civiele hulpmiddelen (eng.: resources) in de EU alsmede de uitwisseling van die hulpmiddelen tussen EU en internationale organisaties als VN en OVSE. Hierbij moeten wij denken aan bijvoorbeeld de uitzending van politieagenten, rechters en cyberspecialisten. Bijzonder was de grootschaligheid van dit onderzoek, waaraan elf internationale partnerorganisaties en ruim 25 onderzoekers meededen.
Via interviews met beleidsmakers in Brussel en belanghebbenden in de conflictgebieden kwamen de wetenschappers tot een reeks aanbevelingen.
Een van hun bevindingen is dat het succes van een EU-missie sterk afhangt van hoe goed de andere organisaties hun werk doen. Samenwerking loont kortom. Dit is op institutioneel en informeel niveau het geval, legt Petrov uit. 'Het maakt uit of er officiële afspraken zijn tussen de organisaties. Daarnaast zijn informele afspraken op de grond cruciaal om kerntaken uit te voeren. Zo doet de EU in Kosovo ad hoc beroep op Navo-hulpmiddelen, terwijl beide organisaties hier formeel los van elkaar opereren.' Wel concluderen de onderzoekers dat de internationale instellingen ook langs elkaar heen werken. Een oplossing is hier een gezamenlijke strategische benadering voor conflictgebieden, adviseren zij.
Politieke onwil
Een andere tekortkoming bij missies is een trage besluitvorming en uitvoering, ook als een snel antwoord (rapid response) nodig is. Dit komt met name door de politieke onwil van lidstaten. Dijkstra: 'De wil ontbreekt nogal eens bij lidstaten. Daarnaast zie je interne verdeeldheid, bijvoorbeeld tussen ministeries. Buitenlandse Zaken vindt een missie naar Oekraïne een goed idee, Binnenlandse Zaken ligt dwars.' De wetenschappers bevelen aan om een eigen virtuele pool van civiele hulpmiddelen aan te leggen, zodat de EU niet telkens voor elke missie bij lidstaten hoeft aan te kloppen. 'Zo'n vaste unit regelt de financiering, training en uitzending van experts. Interventies zullen dan sneller en professioneler zijn.'
Migratiecrisis
Volgens beide wetenschappers maakt de huidige migratiecrisis hun analyse en aanbevelingen nog pertinenter. Dijkstra: 'Migratie is de top van de agenda maar ook lastig uit te leggen voor de EU aan partners. Haar focus is immers om goed te doen: vredesopbouw en conflictbeheersing. Maar het migratieprobleem betreft ook ongecontroleerde grenzen, georganiseerde misdaad, chaos en terrorisme. Het is een feit dat stabilisering van landen en conflictgebieden tot minder migratie leidt.'
Gaat de EU iets doen met hun aanbevelingen? Eigenlijk zijn beiden ervan overtuigd dat deze hun neerslag gaan vinden (trickle down) in de officiële beleidsdocumenten. Omdat dit al bij hun eerdere adviezen gebeurde. En omdat hun rapport naadloos aansluit bij een vernieuwd EU-instrument: het Civilian Capability Development Plan. Dijkstra: 'Hierin staat aangegeven wat de EU voor vrede en veiligheid behoort te doen vanuit het civiele veld. Ons rapport reflecteert nu juist over de issues waarop de EU dringend antwoord zoekt. Wat doe je bij crisismissies en hoe pak je dit aan?'
Hylke Dijkstra (1983) is programmadirecteur van de master Europese Studies. Voorheen deed hij met een Marie Curiebeurs onderzoek aan het Department of Politics and International Relations van de Universiteit van Oxford en het Nuffield College. Hij publiceert over EU en veiligheid, NATO en de vredesmissies van UN. Recent ontving hij een ERC Starting Grant om de neergang van internationale organisaties te onderzoeken.
Petar Petrov (1976) is universitair docent in Internationale relaties en het EU Buitenland- en Veiligheidsbeleid. Voorheen heeft hij als gastonderzoeker aan de Universiteit van Manchester onderzoek gedaan naar de staatsopbouwcapaciteiten van de EU in de context van haar civiele missies in het Westelijk Balkangebied. Hij publiceert over EU crisismanagement en conflictpreventie, Europese militaire samenwerking in capaciteitsontwikkeling en de strategische cultuur in veiligheid en defensie.
Lees ook
-
De Universiteit Maastricht is actief binnen het Young European Research Universities Network. Kernwaarden: innovatie, openheid en ruimte voor talent.
-
Karlien Strijbosch deed promotieonderzoek naar Senegalese migranten die onvrijwillig terugkeerden na een verblijf in Europa. Ze liep aan tegen muren van zwijgzaamheid, wantrouwen en schaamte. Een gesprek met Karlien Strijbosch en haar promotor Valentina Mazzucato over een onderzoek dat noodzakelijke...
-
Na jaren van turbulentie, heeft het leven van alumna Lea Vink een vlucht genomen in Wenen. Ze kan er nieuwe stappen zetten in haar loopbaan op het kruispunt van luchtvaart en organisatiepsychologie. Ook op persoonlijk gebied lacht het geluk haar toe sinds haar transitie van man naar vrouw.
