Blaffen naar Brussel: kunnen nationale parlementen Europese besluitvorming beïnvloeden?
“Nederland maakt deel uit van de Europese Unie, dus Nederlandse politieke partijen hebben een strategie voor de EU nodig, net zoals ik een strategie nodig heb als universitair decaan.” Christine Neuhold, onlangs benoemd tot decaan van de Faculty of Arts and Social Sciences van Maastricht University beantwoordt de vragen van Studio Europa Maastricht vanuit haar slaapkamer. De interviewer stelt haar vragen middenin haar corona-quarantaine. “Het enige goede aan de coronacrisis is dat we de ‘m samen doormaken. We’re all in this together”, zegt Neuhold lachend.
Met minder dan twee weken te gaan tot de Nederlandse verkiezingen is Neuhold de juiste persoon om mee te praten over de relatie tussen het Nederlandse parlement en de EU. Voor haar academische onderzoek interviewde ze Nederlandse parlementariërs over hun invloed op Europese zaken. Ze vroeg hen: hoe kunnen nationale parlementen invloed uitoefenen op wat er in Brussel en Straatsburg gebeurt? En willen ze dat wel?
Als ze naar Nederlandse verkiezingscampagnes kijkt, ziet ze een nadruk op binnenlandse kwesties. “Corona overschaduwt alles tijdens deze verkiezingen. Hot topics zoals de avondklok zijn op zichzelf geen Europese vraagstukken, althans niet op dit moment.” Gedurende dit interview en in haar academische werk gebruikt Neuhold metaforen om de complexe Europese vraagstukken te begrijpen. “De binnenlandse focus van de verkiezingscampagne in Nederland is logisch. Als je huis in brand staat, probeer je allereerst daar het vuur te blussen.”
Studio Europa Maastricht is een expertisecentrum voor Europa-gerelateerd onderzoek en dé plek waar Europeanen elkaar ontmoeten voor debat en dialoog. Met hun unieke kennis en netwerk zijn ze een werkplaats voor een beter Europa.
Studio Europa is opgericht en wordt gesteund door de partners van het Maastricht, Working on Europe programma: de Provincie Limburg, de Gemeente Maastricht en de Universiteit Maastricht.
Ondertussen gaan ook hele andere geluiden op, namelijk van critici die vinden dat politieke partijen zich juist helemaal níet bezig moeten houden met de EU. Het argument is dat de EU drijft op een dobber van pragmatisme, nauwgezette compromissen en ‘kicking the can down the road’, niet op grootse ideeën over Europese samenwerking. “Dit is iets waar je echt een debat over kunt voeren”, zegt Neuhold. “Maar ik vind dat Nederland als EU-lid politieke partijen moet hebben met ideeën over hoe Europese integratie vorm moet krijgen. Het hoeven geen uitgewerkte plannen te zijn, maar partijen hebben een visie nodig, een hoofdlijn, net als ik als rector. Mensen zeggen dat niemand partijprogramma’s leest, maar ze zijn de blauwdruk voor het beleid dat ons allemaal aangaat.”
Nationale parlementen: slachtoffers van Europese integratie
De relatieve stilte over de EU in de Nederlandse campagnes is niet geheel verrassend. In de academische literatuur worden nationale parlementen immers beschouwd als ‘slachtoffers’ of ‘laatkomers’ van de Europese integratie. Neuhold legt de oorsprong van die labels uit: “Het idee is dat het voor nationale parlementen moeilijk is om controle uit te oefenen over Europese zaken, zowel over wat hun eigen regering doet op EU-niveau als over instellingen zoals de Europese Commissie. Bovendien heeft het Europees Parlement zoveel bevoegdheden gekregen dat de nationale parlementen aan invloed inboeten, stellen sommigen.”
Discussies over de beperkte rol van nationale parlementen woeden al sinds het Verdrag van Maastricht, schat Neuhold, maar de kwestie werd pas later door academici opgepikt. Neuhold wordt beschouwd als een van de belangrijkste deskundigen op dit gebied en bestudeerde onlangs de invloed van nationale parlementen op zogenaamde trialogen. Tijdens deze informele bijeenkomsten ‘pre-onderhandelen’ het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie en de Europese Commissie over een wetsvoorstel en bereiken ze vaak al een consensus.
Blaffen naar Brussel: kunnen de nationale parlementen Europese besluitvorming beïnvloeden?
“Toen ik de trialogen begon te onderzoeken, had ik een beeld in m’n hoofd van een kennel met drie honden – de Commissie, het Parlement en de Raad – en nationale parlementen die probeerden terug te blaffen als een waakhond, probeerden in te breken en te zien wat er gebeurt in Brussel ”, zegt Neuhold. Het Verdrag van Lissabon van 2009 gaf de nationale parlementen immers meer ruimte om te onderzoeken en te corrigeren op EU-niveau gebeurt.
Maar Neuholds conclusie uit een gedetailleerd onderzoek naar haar twee thuislanden – Nederland en Oostenrijk – is dat nationale parlementen weinig mogelijkheden zien om hun stempel te drukken op trialogen. “We zien dat de nationale parlementen het hebben geprobeerd, maar hebben geleerd dat het moeilijk is om informatie over trialogen te krijgen, en nóg moeilijker om ze te beïnvloeden”, concludeert Neuhold.
Er zijn echter gewoonten in Brussel die Neuhold liever vandaag dan morgen zou uitbannen. “Een groot probleem met trialogen is absoluut het gebrek aan transparantie over de bereikte consensus. De meeste instellingen publiceren hun uitgangspositie, maar het compromis dat ze bereiken is erg moeilijk in te zien. ” Ze pakt haar telefoon en zwaait ermee naar de camera. “Maar het is tegenwoordig gemakkelijk om dingen te lekken; iedereen heeft een telefoon. In onze interviews met Nederlandse parlementariërs zeiden ze dat ze de conclusies vaak hebben, maar dat ze er niets mee kunnen doen, omdat ze hun bron niet kunnen onthullen ”, legt Neuhold uit. Gepassioneerd: “Als je toch weet dat documenten lekken, maak ze dan gewoon openbaar! Op dat punt is het glas niet halfvol – het is gewoon leeg!”
Christine Neuhold is hoogleraar EU-democratisch bestuur aan Maastricht University (UM). Ze onderzoekt hoe regeringen verantwoording afleggen en heeft een bijzondere interesse in de rol van nationale parlementen in Europese besluitvorming. Afgelopen september werd ze decaan van de Faculty of Arts and Social Sciences (FASoS) van de Universiteit Maastricht.
Dit interview verscheen eerder op MaastrichtEurope.nl
Foto's: Moniek Wegdam
De komende weken laten we wetenschappers, studenten en alumni aan het woord over de verkiezingen in tijden van corona.
Lees ook
-
Het aantal jongvolwassenen in Zuid-Limburg blijft dalen. Daardoor wordt het tekort aan arbeidskrachten groter, wat ertoe zou kunnen leiden dat bedrijven de regio verlaten. De internationale studentenpopulatie van de UM kan soelaas bieden.
-
Onderzoekers wereldwijd brengen de genetische afstamming van de meerderheid van alle bloeiende plantengeslachten in kaart. Ook de Universiteit Maastricht draagt bij aan deze monsterklus die de stamboom van planten completer maakt dan ooit tevoren. Hun onderzoek staat deze week in het gerenommeerde...
-
Een internationaal onderzoeksconsortium, waaronder NUTRIM-onderzoeker Zlatan Mujagic en andere Maastrichtse onderzoekers, heeft onderzoek gedaan naar de effecten van stress op de darmen. Dit onderzoek heeft eindelijk ontrafeld hoe stress leidt tot verergering van inflammatoire darmziekten. Deze...
