Een direct effect

“Ik vond het interessant dat je door middel van wetenschap een direct effect kon hebben op de samenleving. Ik zag in mijn eigen omgeving al dat medewerkers niet altijd even jofel behandeld werden door hun leidinggevenden. Het sprak mij aan dat ik op deze manier een steentje kon bijdragen aan de klassenstrijd, om een oude Marxistische term te gebruiken”.

Het eerste onderzoek waar Zijlstra aan bijdroeg richtte zich op buschauffeurs. In die sector was veel ziekteverzuim en ontevredenheid over het werk. De vraag was: hoe komt dat nou? Het werk begon met het ontleden van de taak, de omstandigheden bekijken en de belastende factoren naar voren halen. “De conclusie was: dat is nogal een zware job. Het lijkt heel simpel, je moet die bus van A naar B rijden. Maar je moet zorgen dat je op tijd vertrekt, als je te laat bent krijg je een hoop gezeur. Je moet veilig een weg door het verkeer banen, je moet iedereen helpen en vriendelijk te woord staan, je moet opletten dat je pas wegrijdt wanneer de mensen zitten, anders rolt iedereen door de bus. Wij noemen dat taakconflicten”. Een simpele taak: rijd de bus, heeft veel aspecten die het werk belastend maken. “Als ze al hun taken tijdens het rijden goed uitvoerden, dan kwamen ze structureel te laat aan bij de eindhalte en schoot hun pauze erbij in”. Al die factoren worden dan bekeken door de arbeidspsycholoog en de bevindingen worden gedeeld met managers en de ondernemingsraad. “Het werk heeft er toen voor gezorgd dat de chauffeurs betere omstandigheden kregen”.

Onderzoek en onderwijs

Na een periode van werken in Groningen en Delft, besloot Zijlstra fulltime in Delft te werken. “Ik gaf daar aan de TU Delft les aan technische studenten. Dat heb ik zo’n drie jaar fulltime gedaan. En erna ben ik naar Tilburg gegaan als universitair docent”. Na een tijd in Tilburg kreeg Zijlstra een aanbieding vanuit het Verenigd Koninkrijk om daar als professor aan de slag te gaan. “Na veel beraad en een bezoek aan de universiteit, besloot ik om het aanbod aan te nemen en vertrokken mijn vrouw en ik naar Engeland. Het was een uitdaging, je hebt er geen netwerk of niks, je moet alles weer opnieuw opbouwen. Dat maakte het ook interessant”.

“In Engeland heb ik vijf jaar gewerkt aan een Europees project. Toen dat op z’n eind liep, ging ik nadenken over wat wordt mijn volgende uitdaging. In die periode kreeg ik een mail van de toenmalige decaan van FPN Gerjo Kok uit Maastricht. Het Faculteitsbestuur had bedacht dat het onderwijsprogramma moest worden uitgebreid, en wilde een nieuw masterprogramma en onderzoeksgroep op het gebied van arbeids- en organisatiepsychologie, of ik hier deel van wilde uitmaken. Dat verzoek viel op vruchtbare aarde en toen ben ik in 2006 hier naartoe gekomen”.

Duurzame inzetbaarheid en inclusiviteit

De focus van Zijlstra in zijn werk binnen de Faculty of Psychology and Neuroscience richt zich voornamelijk op duurzame inzetbaarheid van personeel en inclusiviteit.

“Werk is de laatste jaren steeds complexer en intensiever geworden. Dit kan een van de oorzaken zijn waarom we een sterke toename zien in mensen die een Wajong uitkering krijgen. Dat vraagstuk ligt aan de oorsprong van CIAO”. Het Centrum Inclusieve arbeidsorganisatie (CIAO) is een instituut dat Zijlstra en zijn team in samenwerking met UWV hebben opgericht. CIAO is een platform voor iedereen die zich professioneel inzet voor de bevordering van de duurzame arbeidsparticipatie van werkenden en werkzoekenden en in het bijzonder van mensen die niet zelfstandig in staat zijn om te participeren in de huidige arbeidsmarkt.

“Wat doe je nou aan die mensen die niet zelfstandig kunnen participeren. De klassieke oplossing is altijd geweest om die mensen extra hulp te bieden. Maar soms is het onmogelijk om mensen klaar te stomen voor dat steeds complexere werk. Wat je wel kunt doen is het werk aanpassen en simpeler maken. Wij zijn in 2007 begonnen met te onderzoeken of dit ook daadwerkelijk werkt. Wij kregen toestemming om dit te testen in het Slotervaart Ziekenhuis in Amsterdam, waar ze met een personeelstekort zaten, zoals overal in de zorg”. Het bleek goed te werken, het personeel was tevreden en de kwaliteit van zorg bleef goed.

Afscheid van de universiteit

De datum van de afscheidsrede van professor Zijlstra nadert, op 8 juni om vier uur zal hij officieel vaarwel zeggen tegen de Universiteit Maastricht. “Op een gegeven moment is het tijd om op te stappen. Ik heb mooie dingen hier opgebouwd en ik heb nu het gevoel dat ik het in goede handen kan achterlaten. Ik heb er alle vertrouwen in. Daarbij komt ook dat niet gelijk helemaal weg ben. Ik begeleid nog een paar promovendi waarvan ik het traject wil afronden en er lopen nog een paar ZonMW projecten die ik graag wil afmaken. Ook zal ik nog een tijdje directeur blijven van CIAO”.

Hoe het leven er na een academische carrière uitziet moet zich nog uitwijzen. “Ik maak graag rondjes op mijn racefiets en ga graag zeilen. Er liggen veel dingen in het verschiet, maar ik kijk al uit naar de tijd waarin de druk zal afnemen. Het werkleven aan de universiteit heeft een hoog tempo en is de laatste 10-15 jaar ook intensiever geworden. Ik ga zeker bezig blijven, maar misschien een tandje langzamer”.

In zijn afscheidscollege kijkt Zijlstra terug op zijn carrière en wat daarin de hoogtepunten waren. “De dingen waar ik graag op terugkijk en waar ik trots op ben hebben één ding gemeen: relevantie en impact op de samenleving. Er is nu in de wet opgenomen dat de kennis en methodiek die wij binnen CIAO ontwikkeld hebben overal in Nederland moeten worden ingezet. Dat is waar het om gaat, een bijdrage leveren aan de maatschappij”.

Het afscheidscollege van professor Zijlstra vindt plaats op 8 juni, 16.00u in de Aula van de Minderbroedersberg 4-6.