Commerciële huisartsenzorg in Nederland: Hoe wijdverbreid is het en wat zijn de voor- en nadelen?

Een hoge werkdruk en allerlei administratieve rompslomp: voor veel jonge huisartsen is het nog maar weinig aantrekkelijk om zelf aan het roer te staan van een huisartsenpraktijk. De laatste jaren zijn er in Nederland dan ook steeds meer vormen van samenwerkingen tussen huisartsenpraktijken zichtbaar. Eén van die vormen is het opkopen van huisartsenpraktijken door commerciële investeerders. Het is tot dusver onduidelijk hoe vaak deze commerciële praktijken precies voorkomen en wat hun voor- en nadelen zijn, bijvoorbeeld voor de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg. Om hier zicht op te krijgen is een onderzoeksgroep verbonden aan het Nivel en de AWDZ pasgeleden een onderzoek gestart.

Commerciële huisartsenpraktijken nog in kinderschoenen
Een sterke eerstelijnszorg is een belangrijke pijler van de Nederlandse gezondheidszorg. Hierin neemt de huisarts een centrale plaats in. Een traditionele huisartsenpraktijk, waarbij één huisarts samen met een aantal assistenten een praktijk runt, wordt steeds zeldzamer. Regeldruk, administratieve lasten, hoge kosten en een hoge werkdruk maken zo’n soort praktijk immers steeds onaantrekkelijker. Mede daardoor zijn er nieuwe vormen van samenwerking tussen praktijken ontstaan. Sommige zijn vooral gericht op het verdelen van de administratieve lasten, kosten en werklast tussen praktijken. Andere samenwerkingen opereren met een winstoogmerk. Een recent fenomeen is het toetreden van commerciële investeerders tot de huisartsenzorg die praktijken kopen en aaneenrijgen tot ketens die onder één naam opereren. Uit een verkennend onderzoek, dat het Nivel heeft uitgevoerd op verzoek van de European Observatory on Health Systems and Policies, blijkt dat deze ontwikkeling nog in de kinderschoenen staat: er wordt geschat dat tussen de 45 en 230 (van de in totaal 5.000) huisartsenpraktijken met een for-profit oogmerk worden uitgebaat.

Kritische vragen bij commerciële huisartsenzorg
De komst van commerciële huisartsenzorg kan belangrijke gevolgen hebben voor de organisatie van de eerstelijnszorg in Nederland. Bovendien – en dat blijkt al uit de brede range van het geschatte aantal for-profit praktijken –  is er nog veel onbekend over deze praktijken. Het is onduidelijk wat de omvang is van de activiteiten van deze partijen, of welke investeerders erachter zitten. Ook is het niet helder wat de voor- en nadelen zijn van deze ontwikkeling. Wat betekent dit voor de kwaliteit en de toegankelijkheid van de huisartsenzorg? Wat betekent het voor de huisartsen die werken in een dergelijke praktijk, en wat betekent het voor de samenwerking met andere huisartsenpraktijken of met andere zorgaanbieders of het sociale domein? Dit zijn belangrijke vragen om te beantwoorden, met het oog op toegankelijke en goede eerstelijnszorg voor de toekomst.  

Om deze vragen te beantwoorden, is een onderzoeksgroep verbonden aan het Nivel en de AWDZ onlangs een onderzoek gestart. Ze gaan verschillende organisatievormen van huisartsenpraktijken systematisch in kaart brengen. Na deze verkennende analyse kunnen de effecten van deze verschillende organisatievormen op een aantal uitkomsten onderzocht worden, bijvoorbeeld het aantal verwijzingen en de druk op andere eerstelijnszorgvoorzieningen in de buurt van een op winst gerichte praktijk. De eerste resultaten worden in oktober van 2023 verwacht.

Meer weten over dit onderzoek? Neem contact op met de onderzoekers, via r.timans@nivel.nl.