Herziening van de Europese coördinatieregels
inzake sociale zekerheid

Op 13 december 2016 lanceerde de Europese Commissie in het kader van het ‘Pakket Arbeidsmobiliteit’ een wijzigingsvoorstel voor de coördinatieverordeningen 883/2004 en 987/2009. Verordeningen die het vrije verkeer van personen trachten te bevorderen door de nadelen van het niet op elkaar afgestemd zijn van de socialezekerheidsstelsels van de lidstaten zoveel mogelijk op te heffen. Het Commissievoorstel omvat concrete voorstellen voor het wegnemen van enkele knelpunten in het coördinatieregime die in de afgelopen jaren problematisch zijn gebleken. Daarmee hoopt de Commissie het vrije verkeer verder te faciliteren, de financiële lasten eerlijk(er) en rechtvaardig(er) tussen de lidstaten te verdelen en tegelijkertijd een administratieve vereenvoudiging te bewerkstelligen.

Samenstellingsregeling
De actualisering van de coördinatieregels met betrekking tot werkloosheidsuitkeringen blijft een gevoelige kwestie. Een van de aanpassingen betreft de samentellingsregel. In de meeste nationale socialezekerheidsstelsels is het recht op een werkloosheidsuitkering immers verbonden aan de voorwaarde dat een werkloze een bepaalde periode van arbeid heeft verricht of verzekerd is geweest. Op grond van de samentellingsregel dienen periodes van arbeid of verzekering die in andere lidstaten zijn vervuld in aanmerking te worden genomen bij de vaststelling van het recht op een werkloosheidsuitkering.

Thans kan de regel vanaf het eerste moment dat men werkzaamheden in een nieuwe lidstaat verricht, worden toegepast. In haar wijzigingsvoorstel stapt de Europese Commissie af van dit fundamentele coördinatieprincipe door een wachttijd te (willen) introduceren. De aanvrager zal eerst drie maanden in de nieuwe lidstaat gewerkt moeten hebben vooraleer de samentellingsregel kan worden toegepast. In reactie op het Comissievoorstel stelt de Raad een wachttijd van één maand voor. Afgelopen dinsdag heeft ook het Parlement zijn standpunt bepaald: ondanks grote verdeeldheid in de fracties houdt het Parlement vast aan de (huidige) één-dagsregel.

Voor wat hoort wat
De introductie van een wachttijd zal tot een billijkere verdeling van de financiële lasten tussen de lidstaten leiden. Men dient in de nieuwe lidstaat immers een minimumtermijn aan sociale bijdragen te hebben betaald voordat men in de nieuwe lidstaat aanspraak op een werkloosheidsuitkering kan maken. “Voor-wat, hoort-wat”. Anderzijds wordt nog te vaak geopperd dat de introductie van een wachttijd noodzakelijk is om het ‘socialezekerheidstoerisme’ te bestrijden. Afgaand op de beschikbare cijfers wordt de huidige samentellingsregel het meest toegegepast op situaties van ‘terugkeer-migratie’ (dat wil zeggen werklozen die reeds zijn teruggekeerd naar het land van herkomst). Dit is tegenstrijdig met de heersende perceptie dat de samentellingsregel vooral ‘misbruikt’ wordt door onderdanen van de armere EU-lidstaten om een werkloosheidsuitkering in een van de rijkere EU-lidstaten te verwerven.

Nu ook het Parlement zijn standpunt heeft bepaald, kan gestart worden met de trilogen waarin onderhandeld gaat worden over de uiteindelijke (Verordenings)teksten. Het streven is deze eind maart 2019 af te ronden. Het hoofdstuk Werkloosheidsuitkeringen kan nog wel eens een lastig dossier gaan worden. Afgaand op de signalen vanuit de lidstaten zal de (door het Parlement voorgestelde) één-dagsregel bij samentelling de eindstreep waarschijnlijk niet halen.