Een beetje onafhankelijk bestaat niet: wat moet de Europese Unie met Polen?

De Poolse rechtstaat

Alle lidstaten van de Europese Unie geven op hun eigen manier invulling aan de rechtstaat. De Europese Unie bepaalt de minimale vereisten, maar bijvoorbeeld de inrichting van juridische organen, nationale hoven en rechtbanken is aan de lidstaten zelf. Bijzonder hoogleraar Europese Rechtspleging Kees Sterk ziet het hier mis gaan in Polen: “Polen heeft net als Nederland een eigen grondwet. Op papier honoreert deze grondwet uitspraken van de Europese Unie. In de praktijk is er sprake van politieke controle op het constitutionele hof.” Met de uitspraak van het constitutionele hof in Polen komt die politieke invloed tot uiting. Hiermee schuift het land uitspraken van het Europese Hof van Justitie opzij.

De conservatief-nationalistische partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) won de Poolse verkiezingen in 2015. Sindsdien heeft het ingrijpende hervormingen doorgevoerd. Deze hervormingen zijn politiek van aard en brengen de onafhankelijkheid van de Poolse rechtstaat in het gedrang. Matteo Bonelli, universitair docent en gespecialiseerd in institutioneel en constitutioneel recht en grondrecht, ziet een tweeledige afbrokkeling van die rechtstaat: “Enerzijds neemt de PiS het rechtssysteem over door rechters aan te stellen en het systeem te hervormen. Anderzijds heeft Polen de democratie boven de rechtstaat geplaatst: rechters worden onder druk gezet wanneer ze beleid toetsen.”