Wat zijn de mogelijke gevolgen voor de Duits-Nederlandse grensregio's, nu de invoering van de tolheffing is goedgekeurd door de Duitse regering en parlement? En wat betekent dit heffingsinstrument voor de Europese integratie en de harmonisatie van toekomstige tolheffingssystemen in de EU?

Veel EU-lidstaten beschikken over tolheffingssystemen voor personenauto's. Een veelgebruikt systeem, bijv. in Oostenrijk of Slovenië, is het Eurovignet-systeem, waarbij automobilisten een vignet kopen voor een bepaalde periode, volkomen los van het aantal gereden kilometers. Het andere prominente systeem is afstandsgerelateerde tolheffing op gedeelten van de autosnelweg, zoals in Frankrijk of Italië. De Duitse federale regering heeft besloten tot invoering van een Infrastructureel Betaalsysteem, oftewel: tol, voor personenauto’s volgens het eerste model. Als gevolg daarvan dienen buitenlandse automobilisten een vignet te kopen om gebruik te mogen maken van de Duitse Autobahn. Hoewel zowel buitenlandse als binnenlandse autobezitters de tolheffing moeten betalen, krijgen laatstgenoemden belastingverlichting via een korting op de nationale motorrijtuigenbelasting ter waarde van ten minste hetzelfde bedrag als de tolheffing.

Actuele debat
De invoering van een tolheffingssysteem leidt al jaren tot grote controverse in Duitsland. Aanvankelijk werd het instrument slechts bepleit door één kleinere regionale partij van de huidige coalitie, de CSU uit Beieren. Inmiddels worden twee kwesties nog altijd in twijfel getrokken door de vele sceptici: of de tolregeling überhaupt wel aanzienlijke inkomsten zal opleveren, gezien de voorgenomen fiscale tegemoetkomingen voor Duitse burgers en of de Duitse tolregeling niet zal worden beschouwd als een inbreuk op de EU-wetgeving vanwege haar discriminerende gevolgen voor buitenlandse autobezitters.

Verrassend genoeg heeft de Europese Commissie de inbreukprocedure recentelijk opgeschort, terwijl zij meeging met de Duitse regering in twee belangrijke wijzigingen in de toepasselijke wetgeving, het Infrastrukturabgabengesetz: in de eerste plaats, een verdere differentiatie binnen het Eurovignet-systeem van drie naar vijf vignetten, waarbij de nadruk wordt gelegd op de milieueffecten van de tolheffing en, ten tweede, lagere prijzen voor kortlopende vignetten, die doorgaans gekocht zullen worden door buitenlandse autobezitters.

Ondertussen leeft het verwijt dat de tolregeling een discriminerend effect zou hebben op buitenlandse automobilisten in andere kringen voort: het Europees Parlement, alsmede verschillende hoogleraren in Duitsland en andere Europese landen blijven bij hun kritiek en weigeren in deze veranderingen het einde van het discriminerende effect van de regeling te zien.

Daarnaast is er nog het brede debat onder deskundigen in Duitsland over de geschatte inkomsten en of er überhaupt wel netto-opbrengsten zullen zijn voor de Duitse infrastructuur.

Potentiële effecten op de grensregio's
Nadere beschouwing van de geplande kilometerheffing voor personenwagens in Duitsland leert dat veel negatieve effecten dreigen te ontstaan voor de grensgebieden;

Economisch gezien vrezen Duitse ondernemers dicht bij de grens financiële verliezen als gevolg van een teruglopend aantal klanten uit de buurlanden.

Ecologisch gezien heeft het tolheffingssysteem waarschijnlijk een negatieve invloed op de omgeving, doordat het verkeer van de snelwegen zal uitwijken naar de secundaire wegen.

Maatschappelijk gezien bestaat er een reëel gevaar dat de barrièrewerking op de interne Europese grenzen herleeft, dat grensoverschrijdende interactie beperkt wordt en een gevoel van discriminatie ontstaat aan de andere kant van de grens. Het zou ook kunnen leiden tot de invoering van dergelijke systemen in Nederland of België. De invoering van het Duitse systeem maakt een Europese harmonisatie van het rekeningrijden, zoals onlangs bepleit door de Europese Commissie, zonder twijfel moeilijker. Voor burgers en bedrijven in de Euregio Maas-Rijn kan dit betekenen dat zij in de toekomst met veel verschillende tolsystemen te maken krijgen.

ITEM Grenseffectenrapportage 2017

ITEM doet momenteel onderzoek naar de mogelijke gevolgen van een Duits tolsysteem voor de grensregio's in het kader van de ITEM Grenseffectenrapportage 2017.

Enquête
In ditzelfde kader neemt ITEM een enquête af onder automobilisten uit het Nederlandse en Belgische gedeelte van de Euregio Maas-Rijn. Wij vragen u deze enquête in te vullen en waarderen uw deelname zeer.

Enquêtedocument: Wat is uw mening over de voorgenomen tolheffing voor personenwagens in Duitsland?