Anique de Bruin was naar eigen zeggen een 'nogal ongemotiveerde en vrij gemiddelde middelbare scholier', maar dankzij Probleemgestuurd Onderwijs (PGO) bloeide ze plotseling op. Ze studeerde cum laude af aan de psychologieopleiding van de UM en keek nooit meer om. 'PGO paste heel goed bij mij, omdat het je stimuleert om de discussie aan te gaan, voor je mening uit te komen en ideeën uit te wisselen. Ik vond het altijd heel intrigerend dat in een andere leeromgeving het resultaat zo anders kon zijn.'

Om effectief te studeren is er meer nodig dan een portie werkethiek en een setje felgekleurde markeerstiften, zo blijkt. De Bruin onderzoekt hoe studenten hun leerproces monitoren en reguleren. 'Je moet bedenken wat je moet doen, hoe en wanneer. Het is een complexe vorm van zelfregulering, vergelijkbaar met gezond eten en bewegen.' Dit vermogen tot zelfregulering beïnvloedt het welzijn van de student en is een goede indicatie van later professioneel succes en levensvreugde.

Toch blijkt uit onderzoek dat de meerderheid van de studenten moeite heeft met het sturen en monitoren van hun leerproces. 'Vaak beginnen mensen te laat of worden ze verrast door feedback. Soms doen ze ook te veel, omdat ze niet weten hoe ze effectief moeten studeren. Dat is een probleem, gelet op de beperkte tijd en energie die ze hebben. Interventies maken het niet alleen waarschijnlijker dat studenten hun diploma halen, maar vergroten ook hun welzijn, nu en op de lange termijn.'

Study Smart

Samen met haar medewerkers ontwikkelde De Bruin het leerstrategie-trainingsprogramma Study Smart. 'Het helpt studenten niet alleen in te zien of hun eigen strategieën effectief zijn, maar ze leren ook nieuwe strategieën, en hoe ze die moeten toepassen.' Met deze effectieve strategieën in hun arsenaal neemt het zelfvertrouwen van studenten waarschijnlijk ook toe, en zijn ze beter in staat tot emotionele zelfregulering. 'Werk aan je strategieën. Je hoeft heus niet je levensstijl helemaal overboord te gooien; zet gewoon kleine stapjes. Het is te doen.'

Het stellen van haalbare, duidelijke en specifieke doelen is cruciaal – en moeilijk. 'Onze doelen zijn vaak onhaalbaar. Dat lijkt motiverend, maar is in feite zelfdestructief.' Study Smart huldigt de heilzame werking van verspreid leren in de tijd, self-testing en self-explanation, terwijl markeren, herlezen en samenvatten als tijdrovend en relatief ineffectief worden bestempeld. Study Smart is er voor zowel docenten als leerlingen. Het is niet alleen een online toolkit, maar ook beschikbaar als trainingsprogramma via mentoren en studieadviseurs.

Vrijheid is een middel, geen doel

Een lastige kwestie – voor de UM in het bijzonder – is de balans tussen zelfstandigheid en begeleiding bij het leren. 'We moeten middel en doel niet door elkaar halen. Het doel is om volledig zelfstandig je eigen leerdoelen te kunnen bepalen en een manier te vinden om die te bereiken. Maar dat kan niet het middel zijn. As je studenten alleen vrijheid biedt, dus een volledig zelfregulerende leeromgeving, doe je hen tekort.'

Het hangt allemaal af van de juiste ondersteuning, of scaffolding. Onderzoek suggereert dat het voor nieuwe studenten veel effectiever is om voorbeelden van opgeloste problemen te bestuderen in plaats van zelf problemen op te lossen. 'We hebben de neiging om leerlingen in het diepe te willen gooien, maar het blijkt dat ze heel specifieke ondersteuning nodig hebben bij het stellen van doelen, het kiezen en uitvoeren van strategieën en het reflecteren op hun leerproces. Dat moet in een vorm worden gegoten worden en er moet feedback worden gegeven.'

Mensen die in het diepe worden gegooid verdrinken misschien niet, maar ze zullen ook niet goed leren zwemmen – dat vergt goede coaching. 'Als ze aan hun lot worden overgelaten zijn er misschien een paar mensen die daardoor goed zullen presteren. Maar echt veel meer mensen zullen een stuk minder leren dan ze hadden kunnen doen, terwijl ze daarvoor wel de potentie hebben." De Bruin wijst erop dat zelfregulering een vaardigheid is die je kunt leren zoals elke andere vaardigheid, en dat leerlingen niet bang moeten zijn om hulp te zoeken. 'Iedereen denkt dat de persoon naast hem of haar zoveel slimmer is en het allemaal zo goed weet, maar dat is maar schijn.'

Hestia biedt hoop en kansen

Als je dit artikel tot hier hebt gelezen, verdien je vermoedelijk bijna een pauze... 'Er is heel weinig onderzoek gedaan naar het nemen van pauzes door studenten. Herstellen tijdens het leren is heel belangrijk en we weten weinig over hoe we dat het beste kunnen doen.' In het verlengde van haar belangrijkste onderzoekslijn zal De Bruin het vraagstuk bekijken vanuit het perspectief van zelfregulering. Dat doet ze niet alleen. De NWO (Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek) heeft de Hestia-beurs in het leven geroepen. Daardoor kunnen onderzoekers die hun thuisland hebben moeten ontvluchten vanwege oorlog of andere directe bedreigingen, deelnemen aan lopende Nederlandse onderzoeksprojecten.

Als ontvanger van de prestigieuze VIDI-beurs van de NWO kon De Bruin een lijst met geselecteerde vluchteling-onderzoekers doornemen. 'In een video-gesprek met een onderzoeker en voelden we allebei meteen een klik, zowel persoonlijk en als qua onderzoeksinteresses.' Het proces is simpel, maar maakte op De Bruin persoonlijk wel grote indruk. 'Die complete wanhoop gecombineerd met de hoop en veerkracht om aan boord van een boot te gaan zonder te weten of je het zult overleven of je familie ooit weer zult zien... Het deed me eens te meer beseffen dat mijn kinderen en ik zo bevoorrecht zijn. Mensen hebben de neiging om te denken dat alles wat ze bereikt hebben te danken is aan individuele capaciteiten en doorzettingsvermogen, maar de context is enorm belangrijk.'

'De onderzoeker met wie ik samenwerk moest zijn land ontvluchten om zijn leven te redden. Zijn gezin met drie kleine kinderen en zijn wetenschappelijke carrière moest hij achterlaten. Het kostte hem een jaar om naar Nederland te komen, waar hij weer bij nul moest beginnen. In vluchtelingencentra schreef hij onderzoeksvoorstellen.' Om veiligheidsredenen wordt de onderzoeker niet bij naam genoemd, maar hij is onlangs herenigd met zijn gezin en kan niet wachten om aan het werk te gaan.

Dit hele artikel lees je in 5 minuten, dus focus!

Het onderzoeksproject is gebaseerd op een eerste studie rond de Pomodoro-techniek, dat 2020 tijdens de pandemie werd uitgevoerd. De vraag was of en hoe studenten baat hebben bij een vast schema van leren en pauzes. Er waren drie groepen: een groep die 24 minuten studeerde en pauzes van 6 minuten nam, een groep die 12 minuten studeerde met pauzes van 3 minuten, en een zelfregulerende groep die hun eigen ritme kon bepalen. 24 minuten is het standaard Pomodoro-protocol, maar 'onderzoek naar ons aandachtssysteem toont aan dat we ongeveer 12 minuten gefocuste aandacht kunnen vasthouden.' Bovendien zou het een motiverend effect kunnen hebben omdat 12 minuten prima te doen lijkt.

De zelfregulerende groep studeerde langer, nam langere pauzes, maar leek niet beter te presteren. Maar ze waren wel vermoeider, meer afgeleid en minder gefocust en gemotiveerd. 'Pomodoro-schema's hielpen de studenten om bij de les te blijven en effectiever te zijn. Na afloop waren ze dan ook beter gehumeurd.' Een mogelijke verklaring is dat beslissen of en wanneer je pauzes neemt mentaal belastend is. 'Door die last te verplaatsen naar een schema, behoud je je cognitief vermogen. Door langer door te gaan dan optimaal is en voortdurend te beoordelen of het een goed moment was om een pauze te nemen of die te beëindigen, verspilde de zelfregulerende groep veel meer energie.'

Het project probeert het onderzoek te repliceren en uit te breiden, en wil kijken of een pauze met echte of virtuele studiegenoten een verschil maakt. 'Veel mensen studeren in groepsverband, dus willen we de effecten daarvan onderzoeken. Er is een fascinerend YouTube-fenomeen van "studeer samen met mij"-video's, dat een hoge vlucht heeft genomen tijdens de pandemie. Mensen posten zes uur durende video's van zichzelf terwijl ze studeren.' Een van de hypotheses is dat het spiegelen van iemand met hoge zelfreguleringsvaardigheden niet alleen motiverend is, maar ook de beslissing om pauzes te nemen ontlast. Het feit dat je niet naast een echt persoon zit die je mogelijk afleidt, kan een extra voordeel zijn. Het onderzoek probeert uit te zoeken of deze praktijk effectief is, en zo ja, in welke mate.

Bedankt voor je aandacht. Je mag nu 3 minuten lang met je social media aan de gang.

By Florian Raith