Onderzoek Wereldgezondheid & Duurzaamheid

Saxifragelisticexpialidocious! Al dat groen en grijs in je tuin

Zie je ineens een vreemde in je tuin staan? Geen paniek! Wellicht is het Carijn Beumer, die onderzoek doet naar jouw stedelijke groene ruimte. Is het niet Carijn? Oké, dan heb je misschien toch een probleem. (Mocht je het je afvragen; een stedelijke groene ruimte is inderdaad een tuin…)

Carijn Beumer is universitair docent aan de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences (FHML), op de onderzoeksafdeling Health, Ethics and Society (HES). Naast het coördineren en lesgeven aan de opleiding Global Health, doet ze onderzoek naar de bijdrage van stedelijke groene ruimten aan een meer duurzame leefomgeving in de stad. Beumer bestudeert het effect van tuinen op onze ecosystemen, onze gezondheid én ons gevoel van welbevinden.

Weelderige oases midden in de woestijn

Beumer kwam – heel ironisch – op haar onderzoeksonderwerp in de woestijn. Voor haar promotieonderzoek, in eerste instantie naar de zienswijzen op het behoud van biodiversiteit, reisde ze naar de Arizona State University in Phoenix. Ze wilde daar de groene stadsparken en stedelijke boeren zien. “Bij aankomst realiseerde ik me dat ik niets afwist van woestijnomgevingen. Dus nam ik de tijd om rond te kijken, met mensen te praten en simpelweg de flora en fauna te bestuderen.”

Beumer belandde in een buitenwijk en raakte geïntegreerd door hoe de mensen daar hun tuin inrichtten. De tuinen waren helemaal groen. Die ervaring leidde ertoe dat ze haar promotieonderzoek over een iets andere boeg gooide. Want: dienden de stedelijke ruimten behalve voor biodiversiteit misschien ook voor het behoud van de stad zelf? “Al die tuinen vormen samen een grote groene ruimte en kunnen zo aanzienlijk bijdragen aan de biodiversiteit,” verklaart Beumer.

Florian Raith

Gek op groen

“Slenteren langs huizen en stilstaan om de voortuintjes te bewonderen, is in de VS niet zo gebruikelijk als in Europa.” Bij wapenbezit is het net andersom, maar Beumer was vastberaden. “De vrienden waarbij ik verbleef, maakten zich wel zorgen om me,” zegt ze lachend. “Maar sommige mensen wiens voortuin ik stond te bekijken, nodigden me uit om ook even naar hun achtertuin te komen kijken.”

Een stad in de woestijn waar ze zo gek zijn op groen? “Toen de kolonisten zich in Arizona vestigden, dachten ze bij ‘tuinen’ evengoed nog aan de weelderig groene Europese tuinen.” Die gedachte is natuurlijk tegenstrijdig met leven in een van de warmste steden in de VS. “Nu gaat 70% van het huishoudelijke waterverbruik op aan het besproeien van de tuinen. Het meeste water verdampt al voordat het überhaupt de kans krijgt om op het gazon neer te dalen.”

USA Arizona garden

Praktische keuze met grote gevolgen

Met haar nieuwe interesse in tuinen keerde ze terug naar Nederland. Daar ontdekte ze veel grijstinten. “Je ziet hier juist het tegenovergestelde: steeds meer mensen kiezen voor een betegelde tuin.” De trend van tuinen die weinig onderhoud nodig hebben, is niet alleen ontstaan doordat de Nederlanders zo praktisch zijn ingesteld. “Ze kiezen vaak voor een buitenkeuken en een loungehoek. Dit komt mede doordat tuinen in tv-programma’s als ‘verlengde woonkamers’ worden afgeschilderd.”

Het is een persoonlijke keuze, die zo veel gemaakt wordt dat het gevolgen heeft voor iedereen. In steden wordt warmte opgeslagen. “Door dit hitte-eilandeffect kan het in steden tien graden warmer zijn dan in het omliggende gebied.” De hoofdoorzaak? Bestrating. Groene stukken maken dit voor een klein deel goed. “Eén boom in je tuin heeft hetzelfde verkoelende effect als tien airco-units.”

Het is overigens geen mooi-weer-probleem. Betegelde tuinen voorkomen dat regenwater in de grond wordt opgenomen. In plaats daarvan stroomt het rechtstreeks in het riool. Deze overbelasting van het afwateringssyteem leidt tot overstroomde kelders en een verminderde grondwatervoorraad. Eigenlijk houden mensen in het algemeen wel van groen om zich heen. “Het is grappig: mensen willen het liefst zo veel mogelijk groen in de publieke ruimten, maar kiezen zelf voor een betegelde tuin.”

paved front yard

Nederlandse tuin

Saxifragelisticexpialidocious

Het tuinthema houdt Beumer ook bezig buiten haar werk. Omdat ze zelf geen tuin heeft, is ze begonnen met een actie. Beumer is een van de oprichters van het landelijke initiatief Operatie Steenbreek, vernoemd naar ‘Saxifraga’, de Latijnse benaming van ‘steenbreek’. Dit netwerk van verschillende Nederlandse gemeenten en kennisinstituten probeert stedelijke vergroening te stimuleren.

“Verbonden tuinen zijn van maatschappelijk belang. Maar dit verwezenlijken, is lastig. Mensen willen misschien helemaal geen groene tuin of ze hebben te weinig tijd om de tuin te onderhouden.” Belasting heffen op betegelde tuinen? Nee, dat is volgens Beumer geen oplossing. Operatie Steenbreek probeert de bewoners van inmiddels meer dan 100 deelnemende steden op andere manieren te overtuigen.

Maastricht kan nog groener

Zo zijn er workshops en inspiratie voor tuinen die groen én onderhoudsarm zijn. Een voorbeeld? Een tuin met bodembedekkers, zoals wijnstokken, struiken of mos. “Dan hoef je helemaal niets te doen behalve het groen plaatsen en het één keer per jaar snoeien. In de tussentijd zorgt het groen voor gezonde grond én verbetert het de biodiversiteit in de stad. De begroeiing biedt namelijk onderdak aan egels, vogels en insecten.” Beumer vindt dat Maastricht wel een groene inhaalslag mag maken en ziet genoeg manieren waarop dit zou kunnen.

“Je zou bijvoorbeeld studenten met groene vingers kunnen koppelen aan ouderen die een tuin hebben, maar deze zelf niet kunnen onderhouden.” Beumer erkent ook dat er al veel goede dingen gebeuren in Maastricht. Van herontwikkeling van de Tapijnkazerne tot duurzame inspanningen van de UM. Toch kan het altijd groener en Beumer denkt het liefst groot: “Je kan ook van alle platte daken van de Randwyck campus groendaken maken!”

Carij beumer bees green

Academisch opgeleid of niet, Beumer steekt haar handen graag uit de mouwen.

Irritant, die fluitende vogels

Als wetenschapper heeft Beumer een genuanceerde kijk op tuinieren. “Je kan jezelf verwonden en ziektes oplopen… of je ergeren aan de zingende vogels in de ochtend. Het is net hoe je het bekijkt!” In de nattere delen van ons land, zoals in Almere, is er een muggenprobleem dat kan verergeren bij een warmer klimaat. Tuinen bieden echter – zeker de tuinen die met elkaar verbonden zijn – leefruimte aan dieren die muggen eten.

De voordelen van een groene tuin beperken zich overigens niet tot de biodiversiteit. Beumer haalt ‘minder stress’ aan als het belangrijkste fysieke voordeel. Ondanks haar kritische benadering blijft ze groot fan van tuinen. “Ik vind het geweldig om dit onderzoek te doen! Het is fascinerend dat tuinen net zo verschillend zijn als mensen. Zelfs de volledig betegelde tuinen zijn heel divers.”

green nature garden flowers

Lees ook

  • In de komende maanden deelt de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences op Instagram tips over hoe je gezonder kan leven. Niet zomaar een verzameling van tips, wel gebaseerd op lopende onderzoeken binnen onze faculteit. Initiatiefnemers van dit idee zijn Lieve Vonken en Gido Metz, promovendi...

  • Berta Cillero Pastor is universitair hoofddocent en groepsleider bij het MERLN Institute for Technology-Inspired Regenerative Medicine. Haar onderzoek richt zich op massaspectrometrie (imaging) om inzicht te krijgen in moleculen in cellen en weefsels voor biomedisch onderzoek.

  • Wetenschappers van het MERLN-instituut van Universiteit Maastricht en van het Maastricht UMC+ zijn erin geslaagd om een embryostructuur van een menselijke eeneiige tweeling te kweken uit louter stamcellen, zonder een eicel of spermacel te gebruiken. Dankzij deze kweek zien wetenschappers nu voor het...