My UM
My UM
Zoeken

Prediabetes komt alarmerend vaak voor – hoogste tijd voor preventie

Prof. dr. Miranda Schram doet onderzoek naar diabetes, met bijzondere aandacht voor hart en bloedvaten en de mentale gezondheid. Aan de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences van Universiteit Maastricht is ze dan ook verbonden aan zowel onderzoeksinstituut CARIM als MHeNs. Daarnaast heeft ze een aanstelling bij de afdeling epidemiologie van het Erasmus MC in Rotterdam. Voor haar onderzoek maakt Miranda Schram gebruik van data uit De Maastricht Studie, waarvan ze één van de oprichters is. Onderzoek naar prediabetes, één van haar onderzoeksthema’s, zorgt voor meer bekendheid over deze fase die voorafgaat aan diabetes type 2. Schram: “We schatten in dat er in Nederland 1,3 miljoen mensen zijn met prediabetes van wie velen het zelf niet weten. Het zijn alarmerende aantallen. Preventie moet de hoogste prioriteit krijgen.”

Onderzoek

Miranda Schram: “Mijn leerstoel luidt: ‘diabetes epidemiologie in het bijzonder gericht op cardiovasculaire en mentale gezondheid’. Epidemiologie staat voor bevolkingsonderzoek waarbij je een sample haalt uit de algemene bevolking. De mensen die samen het sample vormen, onderzoek je heel intensief en volg je over langere tijd. In mijn onderzoek bekijk ik diabetes van verschillende kanten: naar wat de oorzaken en gevolgen zijn van diabetes, welke impact dit heeft op het hart- en vaatstelsel en op de mentale gezondheid en welke biologische en psychische mechanismen een rol spelen.”

Psychische complicaties van diabetes

“Ik onderzoek bijvoorbeeld de gevolgen van diabetes voor de hersenen. Een psychische complicatie die veel voorkomt bij diabetes is depressie. De gangbare hypothese is dat de ziektelast van diabetes ervoor zorgt dat mensen een depressie ontwikkelen. Het onderzoek dat ik doe laat zien dat er ook een biologische component aan zit, namelijk dat dit ook kan ontstaan door vasculaire schade. Een andere gevolg van diabetes is ‘stress door diabetes’, dat is de stress die patiënten kunnen ervaren doordat ze 24/7 bezig zijn met het regelen van hun glucosewaarden. Stress door diabetes heeft belangrijke gevolgen voor de diabetesbehandeling. We onderzoeken nu of die stress ook leidt tot een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. De eerste resultaten laten dat duidelijk zien, maar we hebben meer gegevens nodig om dit betrouwbaar vast te kunnen stellen.”

Sociale context

“Een andere factor die ik in mijn onderzoek meeneem is of de sociale context van mensen invloed heeft op het ontwikkelen van diabetes. Het lijkt erop dat mensen met diabetes een kleiner sociaal netwerk hebben dat zich directer in hun eigen omgeving bevindt dan mensen zonder diabetes. We weten dat die relatie bestaat, alleen nog niet wat de oorzaak en wat het gevolg is."

Biologische en mentale aspecten verbinden

“In de geneeskunde wordt het bespreken van de mentale kant soms lastig gevonden. Er wordt vooral gekeken naar de klassieke complicaties aan hart en bloedvaten, nieren, ogen, het zenuwstelsel en naar de glucosewaarde en de bloeddruk. De mentale problemen die patiënten kunnen hebben, krijgen in de spreekkamer minder aandacht, terwijl dat bij een chronische ziekte als diabetes juist heel belangrijk is. Hierdoor is een tweedeling in diabetesonderzoek ontstaan: internisten doen onderzoek naar biologische factoren en psychologen naar de mentale aspecten van diabetes en de stress of depressie die daaruit volgen. Ik probeer die twee kanten te verbinden. Want als je depressief bent en je hebt diabetes, dan heeft dat veel impact op hoe de ziekte verloopt.”

Imaging van de hersenen

“Ander onderzoek dat ik doe, gaat over de gevolgen van diabetes voor de hersenen. Ik gebruik MRI-beelden die gemaakt zijn in De Maastricht Studie om de effecten van diabetes op de hersenen te zien. Een manier om hersengezondheid te meten, is te kijken naar de aanwezigheid van kleine witte stof afwijkingen in de hersenen. Deze vlekjes geven aan dat je brein minder gezond is. Ze zijn meer aanwezig bij mensen met diabetes, maar ze ontstaan ook al in de prediabetesfase, als mensen al iets afwijkende glucosespiegels hebben maar nog niet voldoen aan de diagnose voor diabetes.”

Er moet actie komen vanuit de overheid en de zorg. Preventie is echt een noodzaak!

Prediabetes en preventie

Schram: “In die prediabetesfase lopen mensen al schade op aan hun hersenen. Doordat we dat nu weten is de discussie over wanneer je de diagnose diabetes moet stellen aangewakkerd. Om schade voor te kunnen zijn, zouden de diagnostische criteria aangepast moeten worden. Maar dat is ingewikkeld. Als je prediabetes als een ziekte gaat diagnosticeren, komen er in een klap heel veel patiënten bij. Ik werk nauw samen met het Diabetesfonds om hier meer aandacht voor te vragen. We hebben vorig jaar een rapport uitgebracht over het voorkomen van prediabetes in Nederland. Op basis van data uit De Maastricht Studie schatten we in dat er in Nederland zo’n 1,3 miljoen mensen zijn (alleen al tussen de 40 en 75) die prediabetes hebben, bovenop de 1,1 miljoen mensen met diabetes. Dat zijn echt enorme aantallen! Ik maak me daar enorm veel zorgen over.”

Preventie

“Prediabetes is een complex maatschappelijk probleem. De schatting is dat de helft van de mensen met prediabetes daadwerkelijk diabetes krijgt. De aantallen gaan dus enorm toenemen, met alle gevolgen van dien. Daarom is het nodig dat er actie komt vanuit de overheid en de zorg. Preventie is echt een noodzaak! In de Nederlandse zorg is het idee van ‘preventie’ echter ondergeschikt aan ‘genezing’ en dat gaat ons straks, ook economisch, in de wielen rijden. 

Europa loopt altijd een beetje achter op de ontwikkelingen in de Verenigde Staten, en in dit geval is dat gunstig. Daar zie je al die schrikbarende aantallen mensen met diabetes. Waarschuwen en tegelijkertijd tegen de klippen op proberen om het met preventie beter proberen te maken is wat ons te doen staat. Mensen zelf moeten prediabetes ook echt zien als een alarmsignaal om aan de slag te gaan met hun gezondheid. Maar het is lastig om mensen in beweging te zetten. Het idee van ‘ik loop risico’ is nauwelijks aanwezig. En mensen weten vaak ook niet dat ze prediabetes hebben. Dat vind ik zo goed van het Diabetesfonds: zij hebben een op hun website een risicotest voor diabetes staan die je laat zien of je een hoog of laag risico hebt1."

De Maastricht Studie

Miranda Schram is epidemioloog en één van de oprichters van De Maastricht Studie. Schram: “De Maastricht Studie is een mooi voorbeeld van bevolkingsonderzoek: het is een grootschalige populatiestudie. In 2008 kwam ik naar Maastricht en ben ik als projectleider aan de slag gegaan om het uit te bouwen tot wat het nu is. Vanaf 2010 tot 2020 hebben we mensen in de studie geïncludeerd, in totaal ruim 9.000. Zij zijn uitgebreid onderzocht: er zijn buisjes bloed afgenomen, lengte en gewicht zijn gemeten, hartecho’s, CT en MRI-scans gemaakt en allerlei vragenlijsten ingevuld. In 2020 zijn we gestart met een vervolgronde, waarbij we dezelfde mensen hebben teruggevraagd om nog een keer uitgebreid onderzocht te worden. Met die metingen zijn we nu bezig. Bij alle onderzoeken die hiervoor zijn genoemd maak ik gebruik van gegevens uit De Maastricht Studie: stress door diabetes, hart- en vaatziekten, het sociale netwerk en de prediabetes doorrekening. Onderzoek waarbij we kijken naar de doorbloeding van de hersenen is een innovatie die we nu in de tweede ronde van De Maastricht Studie meenemen.”

Infrastructuur van cohortstudies

“Er zijn in Nederland veel goede cohortstudies. Een jaar of 8 geleden heb ik het initiatief genomen om al die cohortstudies met elkaar te verbinden in het Nederlands Cohorten Consortium. Hierin werken 11 cohorten uit heel Nederland samen, met meer dan 400.000 deelnemers. We bouwen een infrastructuur om alles bij elkaar te voegen zodat we met die gecombineerde data uitspraken over heel Nederland kunnen doen.”

Impact

Schram: “Na mijn PhD besloot ik dat ik hoe dan ook iets wil doen dat impact maakt. Iets waarmee ik direct invloed kan hebben op de behandeling van patiënten. Dat doe ik nu met het ‘stress door diabetes’-onderzoek maar ook met het prediabetes-onderzoek door bloot te leggen dat prediabetes veel voorkomt en ook al vroeg schade geeft. Ik ben niet alleen geïnteresseerd in ‘hoe zit het nou in elkaar?’, maar ook in ‘hoe kun je dat vertalen naar de praktijk zodat mensen daar beter van worden’. 

Met De Maastricht Studie kunnen we veel impact genereren. Het is echt bijzonder dat we dit in Maastricht hebben kunnen realiseren. Vergeleken met andere instellingen in Nederland, is er in Maastricht beduidend meer epidemiologische expertise aanwezig. De rol die we hiermee kunnen spelen in dit veld, is onbetaalbaar. Ik ben heel trots op wat we hebben bereikt.”

 

Tekst: Eline Dekker
Foto: Joey Roberts

Vond je dit artikel interessant? Volg ons dan op Instagram en LinkedIn voor meer.

Lees ook