Ontstaan Alzheimer begint door stress mogelijk in de hersenstam
Wetenschappers gaan achterhalen op welke manier stress en depressie het ontstaan van de ziekte van Alzheimer beïnvloeden. Er zijn namelijk sterke aanwijzingen dat dergelijke emotionele factoren een invloed uitoefenen op genetische processen in de hersenstam die het ontstaan van de aandoening stimuleren. Om die theorie te bevestigen is ruim 1,4 miljoen euro ter beschikking gesteld door de Europese organisatie JPND (Joint Programme Neurodegenerative Disorders). Daniël van den Hove van het Maastricht UMC+ is coördinator van het project dat in vijf landen ten uitvoer wordt gebracht.
Veel onderzoek naar Alzheimer richt zich momenteel op specifieke hersenregio’s die in een later stadium van de aandoening een rol spelen. Er zijn echter ook sterke aanwijzingen dat in een uiterst vroege fase al zogeheten epigenetische veranderingen in de hersenstam optreden, zelfs als er nog nauwelijks symptomen waarneembaar zijn. Het vermoeden bestaat dat factoren als chronische stress en depressie daar een belangrijke rol bij spelen. Epigenetica, het vakgebied dat de subtiele invloed van omgevingsfactoren (zoals stress) op het genetisch materiaal bestudeert, moet duidelijkheid bieden bij een betere voorspelling van het ontwikkelen van Alzheimer.
'Tangles'
“Vergelijk het met een eeneiige tweeling”, zegt Van den Hove. “Genetisch zijn ze exact hetzelfde. Maar zet ze veertig jaar na hun geboorte naast elkaar en er zijn wel degelijk verschillen waarneembaar in hun erfelijk materiaal. Dat is het effect van omgevingsfactoren. Dat kunnen bijvoorbeeld giftige stoffen zijn, maar ook emotionele gebeurtenissen. Dergelijke invloeden laten als het ware hun stempel achter.” De onderzoekers vermoeden dat een dergelijk mechanisme ook aan het werk is in de vroegste fase van de ziekte van Alzheimer. Langdurige stress zou namelijk bepaalde genen dusdanig beïnvloeden dat deze de aanmaak van zogeheten ‘tangles’ in zenuwcellen stimuleren. Dit zijn eiwitten die in elkaar knopen en zodoende de communicatie tussen zenuwcellen verstoren, met cognitieve problemen als mogelijk gevolg.
Voorspelling
De wetenschappers proberen met het nieuwe onderzoek te achterhalen welke genen uit hersenstam-cellen worden beïnvloed door stress en zodoende de aanmaak van bijvoorbeeld ‘tangles’ stimuleren. Van den Hove: “Vervolgens gaan we kijken of we die epigenetische verandering ook kunnen waarnemen in bloedmonsters. Als dat het geval blijkt te zijn, kunnen we een veel nauwkeurigere en individuelere voorspelling maken wie risico op Alzheimer loopt.” Het ultieme doel is om deze specifieke genen uiteindelijk als aangrijpingspunt voor therapie te nemen.
Daniël van den Hove is verbonden aan de School for Mental Health and Neuroscience en werkzaam binnen de vakgroep Translational Neuroscience. Naast van den Hove zullen ook wetenschappers uit Duitsland, Engeland, Luxemburg en Spanje de komende drie jaar bijdragen aan het onderzoek.
Lees ook
-
Universiteit Maastricht onderzoekt samen met de Rechtbank Amsterdam de justitiële samenwerking in strafzaken tussen lidstaten Europese Unie.
-
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft in het kader van de SGW open competitie een subsidie toegekend aan een onderzoeksvoorstel dat is geschreven door Prof. Dr Math Noortmann (Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility / ITEM) en Prof. Dr J.B.M. Koning (UM School of Business and Economics). Het project heeft een looptijd van twee jaar en beoogd de grensoverschrijdende samenwerking tussen politie, Openbaar Ministerie en gemeenten in de Euregio Maas-Rijn op een interdisciplinaire manier in kaart te brengen en te analyseren.
-
Het eerste landelijke SDG Barometer-onderzoek in Nederland naar de in 2015 vastgestelde Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG's) voor 2030 laat veel zien om optimistisch over te zijn. De SDG Barometer biedt belangrijke inzichten in de mate van acceptatie en implementatie van de SDG's door Nederlandse organisaties. Tegelijkertijd is het een oproep aan alle organisaties om de doelen te realiseren.