Het mes kan van tafel

Impact hebben in de levens van mensen én op de samenleving als geheel. Echt iets teweeg kunnen brengen. Dat is wat prof. dr. Klara Mosterd wil bereiken met haar onderzoek naar huidkanker en de klinische behandeling van patiënten. Als je bedenkt dat in Nederland 1 op de 5 mensen te maken krijgt met huidkanker is duidelijk dat zij met haar werk veel impact kan hebben. Klara Mosterd werd in 2022 benoemd tot hoogleraar in de oncodermatologie en bezet in Nederland de eerste leerstoel in dit vakgebied. Op 17 maart 2023 houdt zij haar inaugurele rede met de intrigerende titel: Het mes kan van tafel. Die dag wordt ook een symposium georganiseerd.

Huidkanker is op dit moment de meest voorkomende kankerdiagnose in Nederland en het aantal gevallen neemt toe. Het doen van onderzoek naar de behandeling van huidkanker is dus voor veel mensen relevant. Dat het aantal diagnoses toeneemt, heeft deels te maken met de verouderde populatie: huidkanker is een ziekte die veel bij ouderen voorkomt. Daarnaast speelt ons gedrag een rol. Klara Mosterd: “Je moet bedenken dat huidkanker zo’n 30 tot 40 jaar ‘achterloopt’. De patiënten die we nu zien zijn veelal mensen die tientallen jaren geleden – veel meer dan de generatie voor hen – de zon zijn gaan opzoeken. We hebben nu echt te maken met een piek, een inhaaleffect van al die jaren slecht zongedrag.”

De titel van jouw rede is: Het mes kan van tafel. Vertel eens hoe je dat ziet?

Mosterd: “De afgelopen 10 jaar hebben we ontzettend veel vorderingen gemaakt in het behandelen en diagnosticeren van huidkanker zonder chirurgisch ingrijpen. Vergeleken met 30 jaar geleden, toen ongeveer alles werd weggesneden, zijn er nu steeds meer niet-invasieve behandelingen. Daarvan weten we nu veel beter wat we doen en of wat we doen goed is. We hebben grote stappen gezet. In de diagnostiek dankzij de OCT-scanner; in de behandeling dankzij vergelijkende studies naar de effectiviteit van crèmes en zalven voor het behandelen van huidkanker en door de komst van immunotherapie. Om met de OCT-scanner te beginnen: Maastricht UMC+ is het eerste ziekenhuis waar we met deze nieuwe diagnostiek in huidkanker zijn gaan werken. We hebben op grote schaal onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheid en effectiviteit van deze scanmethode en behalen er heel mooie resultaten mee. Op het gebied van niet-chirurgische behandelingen zijn er de afgelopen decennia ook veel ontwikkelingen, zoals het gebruik van crèmes en zalven, waarmee vooral de kleinere tumoren – de basaalcelcarcinomen – vaak goed behandeld kunnen worden. En tot slot – specifiek voor de agressievere vorm van huidkanker, de melanomen, waar ik me minder mee bezighoud – is de ontdekking van de immunotherapie ook een ontwikkeling die heel veel betekent op het gebied van huidkanker. Hiermee hebben is de kans op overleving en soms zelfs volledig genezing vele malen groter geworden.”

“Naast deze heel letterlijke benadering van ‘het mes kan van tafel’ bedoel ik het ook figuurlijk. Het is ontzettend belangrijk dat we in de zorg dingen samendoen. Echt samen, niet tegen elkaar. Dat geldt zowel in onze organisatie als in regionale en landelijke samenwerkingen. Buiten Maastricht deden vroeger maar enkele centra huidkankeronderzoek. Nu gebeurt dat op veel plaatsen en dat vind ik goed. Met elkaar samenwerken in studies en research in plaats van concurreren daar zit – zeker in een klein land als het onze – veel toekomst. Maar ook samenwerking op het gebied van behandeling. Het mag voor de levensverwachting van de patiënt niet uitmaken waar hij of zij binnenkomt. Door het toegenomen aantal behandelmogelijkheden is het essentieel dat we die met elkaar bespreken. Multidisciplinaire overlegstructuren, waarin verschillende specialisten overleggen over een behandelkeuze en de casus van alle kanten belicht kan worden, zijn de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden. Samen tot goede eenduidige richtlijnen komen met daarnaast ook ruimte voor de individuele afweging. Een operatie kan bijvoorbeeld een betere genezingskans geven, terwijl die voor de kwaliteit van zorg of het functiebehoud van de patiënt toch niet wenselijk is. ”

Interview gaat verder na de afbeelding

oct scanner

OCT staat voor optische coherentietomographie. De OCT-scanner maakt met infrarode golven een afbeelding van de huid. Op basis hiervan kan (met 65% zekerheid) worden vastgesteld of het om een basaalcelcarcinoom gaat.

Wat zijn de grote voordelen van die nieuwe niet-invasieve behandelmogelijkheden?

"Het is voor de patiënt fijn dat hij geen operatie hoeft te ondergaan, zeker als hij die tumoren op meerdere plekken heeft. Bovendien kan het ook heel nuttig zijn om zo’n behandeling te geven als mensen niet naar het ziekenhuis kúnnen komen of als dat veel gedoe oplevert voor de patiënt. Zeker bij oudere mensen die meerdere plekjes tegelijk hebben, is het zinvol om eerst een zalf te proberen. Als we daarmee 80% kunnen weghalen hoeft er immers nog maar 20% operatief te worden behandeld. Chirurgie is nu weliswaar nog het meeste effectief, maar huidkanker zit het vaakst in het gezicht en snijden geeft altijd een litteken. Een behandeling met zalf of crème geeft cosmetisch een beter resultaat."

Er gebeurt veel positiefs in jouw vakgebied en er wordt al veel minder gesneden. Denk je dat het mes echt helemaal van tafel kan?

"Ik sluit het niet uit. Het zal niet de komende 2 jaar zijn, maar over 10 jaar kan het realiteit zijn. Doordat we steeds meer verfijnen, steeds beter weten welke behandeling bij welk type kanker werkt en we behandelingen combineren kun je uiteindelijk toch tot 100% komen. Die rek is er. We hebben nog niet alles uit de kast gehaald."

Waar komt de komende jaren de focus te liggen binnen jouw leerstoel?

"Ik heb drie onderzoekslijnen lopen en op al die gebieden is er winst te behalen. De eerste onderzoekslijn betreft kosteneffectiviteitsstudies. Die zijn heel belangrijk voor het betaalbaar houden van de zorg. Samen met andere centra doen we onderzoek naar de behandelingen die nu ‘standard of care’ zijn maar waarvan nog niet duidelijk is of de behandeling moet plaatsvinden en welke de beste behandeling is. Zo hopen we binnenkort van start te gaan met een grootschalig onderzoek naar of iemand nou echt behandeld moet worden bij een bepaald voorstadium van huidkanker. Dat wordt nu zekerheidshalve gedaan, maar het gaat echt om ontzettend grote aantallen, ongeveer 50% van de 45-plussers loopt namelijk met zo’n aandoening rond."

"De tweede onderzoekslijn gaat over de niet-invasieve diagnostiek en dan in het bijzonder hoe rollen we de mogelijkheden die we hebben gevonden in ons OCT-scanner-onderzoek uit in heel Nederland. We zijn nu het enige centrum in Nederland waar de afdeling dermatologie een dergelijk apparaat heeft. Bij de landelijke implementatie van de scanner komt nog ontzettend veel kijken. Wie gaan ermee werken? Dermatologen? Of kunnen het ook analisten of verpleegkundigen zijn? En hoe ziet de leercurve eruit? Wanneer durf je echt een biopt te vervangen door deze techniek? Die implementatie zetten we momenteel vanuit Maastricht op."

"De derde onderzoekslijn, ten slotte, betreft zeldzame vormen van huidkanker, met name het basaalcel naevus syndroom. Patiënten met deze aandoening krijgen door een genetische afwijking soms wel honderden tot duizenden basaalcelcarcinomen. Dat heeft vanzelfsprekend een gigantische impact op hun leven. MUMC+ is op dit gebied expertisecentrum. Door een nieuwe richtlijn die we hebben gemaakt, die ook Europees erkend is, wordt de zorg voor deze patiënten nu wereldwijd gelukkig een stuk beter. Wat verder interessant is, is dat hoewel de aandoening die zij hebben zeldzaam is, basaalcelcarcinomen juist ontzettend veel voorkomen. Door meer te leren over de zeer zeldzame aandoening, leren we ook over de niet-zeldzame gevallen en kunnen we uiteindelijk die grote groep ook beter behandelen."

Wat heeft maatschappij en de individuele patiënt aan jouw wetenschappelijke inbreng?

"1 op de 5 mensen krijgt huidkanker, dus elke verbetering in de zorg die plaatsvindt, heeft effect voor een heel groot deel van de bevolking in Nederland. En de 4 anderen die het niet krijgen, hebben er ook wat aan. De zorgkosten zijn gigantisch dus als we zorgen dat die zorg efficiënter wordt georganiseerd en de patiënt de juiste behandeling krijgt en niet overbehandeld wordt, dan blijft er uiteindelijk meer over."

Waar hoop je over 5 jaar te staan?

"Ik hoop dat OCT dan in een heel groot deel van Nederland wordt gebruikt in de diagnostiek van huidkanker en dat het gebruik van kunstmatige intelligentie ons tegen die tijd kan helpen de diagnose met nog meer zekerheid en sneller te stellen. En ik hoop dat we tegen die tijd een groot deel van de patiënten met laagcomplexe huidkanker of een voorstadium daarvan minder vaak in het ziekenhuis zullen zien. Dat die patiënten gewoon thuis behandeld worden of misschien zelfs niet meer behandeld hoeven te worden. Ook dat de vele huidkankercontroles tegen die tijd afgebouwd kunnen worden en dat daardoor de enorme druk van huidkankerpatiënten die we nu nog ervaren minder wordt en dat er meer ruimte is om de complexe huidkankerpatiënt te behandelen."

 

“Ik hoop dat over 5 jaar een groot deel van de patiënten met laagcomplexe huidkanker gewoon thuis behandeld worden.” 

Volg de inauguratie van Klara Mosterd hier.

Lees ook

  • Als patiënt in een ziekenhuis zie je dagelijks veel verschillende gezichten aan je bed: een verpleegkundige die je bloeddruk meet, een arts of verpleegkundig specialist die jou informeert over het zorgplan en een voedingsdeskundige die jou voorziet van het juiste eten en drinken. Hoewel al deze...

  • Berta Cillero Pastor is universitair hoofddocent en groepsleider bij het MERLN Institute for Technology-Inspired Regenerative Medicine. Haar onderzoek richt zich op massaspectrometrie (imaging) om inzicht te krijgen in moleculen in cellen en weefsels voor biomedisch onderzoek.

  • Op 8 februari 2024 promoveerde Janine Ziemons aan Maastricht University op het proefschrift The role of the gut microbiota in human cancer, the power of an equilibrium. Dit proefschrift is het resultaat van Ziemons’ onderzoek naar de rol van het microbioom in kanker - dikkedarmkanker maar ook...