Volgens de huidige basisregels van het voetbal wordt getost om te bepalen welk team mag beginnen met een reeks van vijf strafschoppen. Dit levert het beginnende team een groot voordeel op, zowel in theorie als in de praktijk. Bij grote toernooien tussen 1970 en 2013 werd de strafschoppenserie in 60.6 % van de gevallen gewonnen door het team dat als eerste mocht beginnen. De Catch-Up Rule, de ‘Inhaalregel’, brengt dit voordeel terug tot zo’n 51%, waardoor de kansen weer nagenoeg gelijk zijn. De nieuwe regel werkt als volgt: bij een gelijke score na één ronde strafschoppen wordt de volgorde in de volgende ronde gewisseld. Maar bij een ongelijke score mag het team dat een strafschop mist als eerste beginnen in de volgende reeks.

Psychologisch nadeel
Het nadeel van de basisregel is vooral psychologisch. "In een enquête werd aan trainers en spelers gevraagd of ze, als ze mochten kiezen, als eerste of als tweede zouden beginnen met het nemen van strafschoppen. Meer dan 90% gaf aan als eerste te willen. Gevraagd naar de reden zeiden de meesten dat ze op die manier psychologische druk konden uitoefenen op de tegenstander. Als eerste schieten wordt duidelijk gezien als een voordeel, en dit vertaalt zich ook naar de werkelijkheid," aldus Ismail.

Brams en Ismail zien weinig reden om de huidige regel te handhaven. "Wij geloven dat de Catch-up-regel praktisch is, en eenvoudig te implementeren. Als eerste stap zou de regel uitgeprobeerd kunnen worden in een specifiek land of toernooi. Het is ook belangrijk om te zien hoe toeschouwers erop reageren,” zegt Ismail. Nu hij eenmaal weet dat het spel eerlijker zou kunnen verlopen, kijkt Ismail op een andere manier naar voetbalwedstrijden: "Onlangs liep de Champions League-finale tussen Real Madrid en Atlético Madrid uit op strafschoppen. Real Madrid won de loting, koos ervoor om als eerste te schieten en won vervolgens met 5-3. Zou tegenstander Atlético Madrid baat hebben gehad bij de Catch-Up-regel? We zullen het nooit weten!" Toch kan hij nog steeds genieten van een mooie wedstrijd en duimt hij tijdens het Europees Kampioenschap voor zijn thuisland Turkije.

Andere sporten
Diverse andere sporten, zoals tennis, volleybal en badminton, kunnen profiteren van bepaalde wijzigingen in de regels. “De regels van veel sporten zijn niet eerlijk,” aldus de onderzoekers. "Ze garanderen niet dat deelnemers met dezelfde kwaliteiten gelijke kans hebben om te winnen." In een komend artikel tonen Brams en Ismail aan, samen met hun vakcollega Marc Kilgour (van de Wilfrid Laurier University in Canada), dat terwijl de tiebreak in het tennis dan eerlijk mag zijn, de regels van badminton de speler bevoordelen die als eerste serveert. In volleybal is het team dat de opslag heeft juist in het nadeel.  

Speltheorie
Ismail en Brams hebben bij het ontwikkelen van de Catch-Up-regel gebruik gemaakt van ideeën uit “fair division” en de speltheorie. Volgens de speltheorie wordt een spel gedefinieerd door het geheel van de regels die het beschrijven. In vrijwel alle competitieve sporten bevat het reglement een element van toeval, zoals wie het eerst aan zet is. Fair division houdt zich bezig met de eerlijkheid van deze regels op basis van vooraf bepaalde criteria. Volgens Ismail kwam de inspiratie voor de nieuwe methode voort uit de ervaring en talloze publicaties van Brams op deze gebieden.

Het artikel “Making the rules of sports fairer” is hier te downloaden.

Mehmet Ismail is promovendus aan het Department of Economics van de Universiteit Maastricht. Zijn belangrijkste onderzoeksinteresses liggen op het gebied van economie en toegepaste wiskunde.
Steven Brams is hoogleraar politicologie aan het Department of Politics van New York University. Hij is gespecialiseerd in onderzoek naar speltheorie, fair division, stemgedrag en kiesstelsels, en internationale politiek.

Door: Dunja Bajic