Eerst een stukje geschiedenis: NUTRIM is opgericht op 26 november 1992. “NUTRIM werd ingebed bij de faculteit Gezondheidswetenschappen”, vertelt Annemie Schols, al 12,5 jaar wetenschappelijk directeur van de school. “Vanaf het begin waren al enkele klinische vakgroepen zoals Longziekten en Chirurgie er nauw bij betrokken. De fusie van Gezondheidswetenschappen en Geneeskunde (de oprichting van de huidige Faculty of Health, Medicine and Life Sciences) is voor NUTRIM een positieve ontwikkeling geweest en nog verder versterkt door de oprichting van het Maastricht UMC+. Het onderscheidende van Maastricht is de verbinding, het feit dat alles hier zo dicht bij elkaar zit, wat samenwerken en kennis delen een stuk eenvoudiger en laagdrempeliger maakt”. Wat volgens Annemie in 25 jaar eveneens is veranderd is dat de scheiding tussen ziekte en gezondheid minder strikt is geworden. De belangstelling voor en daarmee ook de kennis en complexiteit van chronische ziekten is enorm toegenomen. Daarmee is de rol van voeding en stofwisseling nadrukkelijker in beeld gekomen. Van preventie tot behandeling, thuis en in het ziekenhuis. Deze ontwikkeling heeft ons onderzoeksinstituut ook een vlucht naar voren gegeven.”

De lat blijft hoog liggen
In de komende jaren willen we voorloper blijven”, aldus Annemie Schols. “De sterke combinatie van mensen, samenwerking en hoogwaardige infrastructuur moet dat mogelijk maken. Minstens zo belangrijk is dat we de kennis en inzichten nog meer gaan implementeren: de nadruk komt naast ‘wat’ meer te liggen op ‘hoe’. Wat 25 jaar NUTRIM hebben geleerd, is dat een echte doorbraak alleen kan worden gerealiseerd dankzij samenwerking. In onze nauwe samenwerking met clinici beslechten we de grenzen tussen onderzoek en praktijk. We hebben korte lijnen, leren van elkaar, doen ontdekkingen en versterken elkaar. Hetzelfde geldt voor de implementatie van onderzoeksresultaten. Ik verwacht dat we nog meer dan nu zullen inzetten op partnerschappen, zowel in de kliniek als in de maatschappij.”

Hoogtepunten
In de afgelopen 25 jaar heeft NUTRIM zich (inter)nationaal op de kaart gezet. Hieronder een greep uit de belangrijkste onderzoeksresultaten van pakweg de laatste 10 jaar.

De respiratiekamers
Als je kunt meten hoeveel energie een mens per dag precies nodig heeft, dan weet je ook hoeveel hij of zij per dag zou moeten eten. En als je dat eenmaal weet, dan heb je de kennis in huis om de strijd aan te gaan met ziekten zoals diabetes en obesitas. NUTRIM heeft op dit gebied een leidende positie in de wereld. In de respiratiekamers wordt de stofwisseling en energiehuishouding van mensen in kaart gebracht. Er wordt precies gemeten hoeveel energie je gebruikt en waar die energie vandaan komt. Een proefpersoon verblijft enkele uren tot enkele dagen in de kamer. Maaltijden gaan via een luikje, urine en ontlasting wordt (bevroren) opgevangen en onderzocht. Ook de uitgeademde lucht wordt geanalyseerd. Niet alleen voeding, maar ook klimaat, slaapritme, omgevings- en gezondheidsfactoren kunnen worden onderzocht.

Ziekte meten in uitgeademde lucht
Zieke organen vormen vluchtige chemische stoffen die via het bloed naar de longen  worden vervoerd en daar worden uitgeademd. Onderzoek binnen NUTRIM laat zien dat patiënten met ontsteking aan de darmen andere stoffen uitademen dan iemand met gezonde darmen. Dit onderzoek was de basis voor een niet-invasieve test om bij patiënten met chronische darmziekte een opleving van ziekte te kunnen vaststellen.

Bruin Vet
Met deze ontdekking haalde NUTRIM enkele jaren geleden de wereldpers. Naast wit vet, dat zorgt voor de opslag van energie, beschikt het menselijk lichaam ook over een ander soort vet: bruin vet. De primaire functie van bruin vet is warmteproductie door middel van het verbranden van vetzuren en suikers. Ontdekt is dat bruin vet ‘aan’ gaat bij koudere temperaturen. Bruin vet zorgt er dan door warmteproductie voor dat het lichaam op temperatuur blijft, het lichaam gaat hierdoor meer energie gebruiken. Op deze manier zou bruin vet een rol kunnen spelen bij het bestrijden van overgewicht en obesitas.  

Stabiele isotopen
Om metabole processen in de mens te kunnen begrijpen is het noodzakelijk om ook de dynamiek van deze processen in kaart te brengen. Door toediening van zogeheten stabiele isotopen van glucose, vetzuren en aminozuren is het mogelijk om de vele aspecten van koolhydraat, vet en eiwitstofwisseling in de (levende) mens te volgen. In het NUTRIM onderzoek naar de ontwikkeling van type 2 diabetes kon hiermee de glucoseafgifte van de lever en de glucoseopname in het spierweefsel in kaart gebracht worden.  Het stabiele isotopenonderzoek heeft daarnaast ook waardevolle inzichten opgeleverd over de vertering, opname en aanmaak van (spier)eiwit voor de ontwikkeling van op maat gesneden behandeling van spiermassaverlies bij chronische ziekten en kanker.

Nieuwe beweegrichtlijn
In augustus 2017 heeft de Gezondheidsraad nieuwe beweegrichtlijnen gepresenteerd.

Volgens de nieuwe richtlijnen zouden volwassenen wekelijks ten minste twee en een half uur matig intensief moeten bewegen en kinderen dagelijks minstens een uur. Ook worden voor beide groepen spier- en botversterkende activiteiten aanbevolen. Twee onderzoekers van NUTRIM hadden zitting in de commissie die de richtlijn heeft opgesteld. Ook heeft NUTRIM een belangrijke bijdrage geleverd aan het onderzoek dat aan het advies ten grondslag ligt.

Dit artikel is gebaseerd op een artikel dat eerder verscheen in HECHT, personeelsblad van het MUMC+. Door Margo van Vlierden en Flore Clerkx.