“Mensen willen gewoon als mensen behandeld worden”
Gera Nagelhout is in veel opzichten geen typische hoogleraar: ze was de eerste uit haar gezin die naar de universiteit ging en werd vervolgens al op haar vierendertigste benoemd tot bijzonder hoogleraar Gezondheid en Welzijn van Mensen met een Lagere Sociaaleconomische Positie. Onderzoek doen vanuit een ivoren toren is haar volslagen vreemd. “Vaak wordt er gezegd: dit is een moeilijk bereikbare doelgroep. Dat is gewoon niet waar.” Een gesprek over de impact van armoede op gezondheid.
De interviewverzoeken en uitnodigingen voor lezingen stromen binnen, nu door de energiecrisis en de inflatie de armoede in ons land toeneemt. Gera Nagelhout, werkzaam aan het Care and Public Health Research Institute (CAPHRI), staat journalisten graag te woord, maar ergens voelt het een beetje dubbel, geeft ze toe. “Armoede is niet nieuw, alleen komen er op dit moment mensen uit de middenklasse in de problemen die het voorheen goed konden redden. We hadden het ook al erg moeten vinden toen het andere groepen betrof.”
Ongezonde omgeving
Die andere groepen zijn de mensen waar haar onderzoek om draait; mensen die op de één of andere manier in een kwetsbare positie zitten - vanwege schulden, laaggeletterdheid, een lager opleidingsniveau -, waardoor het voor hen lastiger is om gezond te leven.
Daar zijn verschillende redenen voor, legt ze uit. Heb je vanwege geldzorgen te maken met chronische stress, dan kan dat leiden tot mentale en fysieke problemen. Daarnaast zorgt stress ervoor dat je hersenen minder goed kunnen plannen en prioriteren, en je dus moeite hebt met het maken van verstandige en gezonde keuzes. Tel daarbij op dat mensen met een lagere sociaaleconomische positie vaak in slecht geïsoleerde huizen wonen, met weinig groen en relatief veel snackbars in de buurt. Nagelhout: “Gezond leven wordt voor deze groep eigenlijk vanaf elke kant tegengewerkt.”
Gera Nagelhout studeerde Communicatiewetenschap aan de Radboud Universiteit Nijmegen en de Universiteit Twente. In 2012 promoveerde zij cum laude aan de Universiteit Maastricht met een proefschrift over de impact van rookverboden op mensen die roken. In december 2019 werd zij aan de Universiteit Maastricht benoemd tot bijzonder hoogleraar Gezondheid en Welzijn van Mensen met een Lagere Sociaaleconomische Positie. Zij combineert haar hoogleraarschap met de functie van Chief Science Officer bij de Stichting Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen & Verslaving (IVO).
Stimulans
En dat terwijl juist de mensen die het al moeilijk hebben, gebaat zijn bij een omgeving die hen een duwtje in de juiste richting geeft. Bijvoorbeeld door een overheid die gezonde producten goedkoper maakt, en ongezonde producten duurder.
Ook een financiële beloning kan effectief zijn, blijkt uit onderzoek van Nagelhout en haar team. Deelnemers die het met hulp van begeleiding lukte om te stoppen met roken, ontvingen na een jaar een geldbedrag van driehonderdvijftig euro. “Voor mensen met een lager inkomen is dat veel geld. We zagen dat met name bij deze groep zo’n beloning effect heeft.”
Nagelhout, die zelf haar vader verloor aan roken, doet er veel aan om ervoor te zorgen dat de resultaten van haar onderzoek breed in de samenleving landen. “Het is altijd mijn drijfveer geweest om maatschappelijk relevant onderzoek te doen. Het zou heel gek zijn om dat vervolgens alleen wetenschappelijk te publiceren. Daarom schrijven we blogs en opiniestukken, maken we filmpjes, en zijn we actief op sociale media. Ook vinden we het belangrijk om aan onze doelgroep in begrijpelijke taal terug te koppelen wat we geleerd hebben. Dat gebeurt helaas nog lang niet altijd.”
"Armoede is niet nieuw, alleen komen er op dit moment mensen uit de middenklasse in de problemen die het voorheen goed konden redden. We hadden het ook al erg moeten vinden toen het andere groepen betrof."
Doelgroep bereiken
Daarbij signaleert ze nog een fundamenteler probleem. Wetenschappers die zich bezighouden met gezondheidsbevordering slagen er vooralsnog onvoldoende in om mensen met een lagere sociaaleconomische positie in hun onderzoek te betrekken. Regelmatig ziet ze proefschriften voorbijkomen waarin het niet of nauwelijks is gelukt om mensen met een lager opleidingsniveau te spreken. “Dat moet gewoon niet kunnen,” stelt ze. “Deze doelgroep staat als moeilijk bereikbaar te boek, terwijl het gewoon mensen zijn die je aan kunt spreken.” Kom achter je bureau vandaan om mensen actief en persoonlijk te werven, is haar boodschap aan collega-onderzoekers.
Zelf werkt Nagelhout onder meer met een adviesgroep van Maastrichtenaren die van weinig geld moeten rondkomen. “Het is een manier om in elke fase van het onderzoek feedback te krijgen van de mensen voor wie onze resultaten er het meest toe doen,” vertelt ze. “Op hun beurt blijken zij het erg fijn te vinden om hun ervaringen te kunnen delen met elkaar.” Over de vraag wat ze van die ontmoetingen persoonlijk het meest heeft geleerd, hoeft ze niet lang na te denken. “Dat mensen gewoon als mensen behandeld willen worden. Zonder oordeel over hoe ze leven of in een bepaalde situatie terecht zijn gekomen. Alleen als we hen helpen met hun bestaansonzekerheid, kunnen ze met succes stappen nemen richting een gezonder leven.”
Impact
Ruim drie jaar na haar aanstelling als hoogleraar - “het kwam snel en was zeker in het begin even wennen” - voelt Nagelhout zich helemaal op haar plek. Haar pijlsnelle academische carrière noemt ze het gevolg van een combinatie van hard werken, talent, en geluk. “Ik heb vroeger nooit hoogleraar willen worden, omdat ik die voorbeelden niet had. Maar toen ik werd gevraagd, realiseerde ik me dat ik het eigenlijk al deed; promovendi begeleiden, over ons onderzoek vertellen tijdens lezingen of in de media en subsidieaanvragen schrijven. Het is mooi om datgene te kunnen doen wat je belangrijk vindt.”
Regelmatig doen zij en haar team ook onderzoek in opdracht van gemeenten en ministeries, waarbij hun bevindingen direct worden toegepast in de praktijk. “Maar dat wil niet zeggen dat ik daarmee de politieke besluitvorming in handen heb,” voegt ze eraan toe. “Je ziet dat de geldproblematiek en ook de gezondheidsproblematiek waar deze mensen mee kampen, intergenerationeel is; het wordt doorgegeven van ouder op kind. Eigenlijk gaat het om een relatief kleine groep die hele goede hulp nodig heeft. Als we hen eruit helpen, kan er uiteindelijk een hoop geld bespaard worden. Het feit dat er armoede is in Nederland, is in zekere zin een keuze.”
Jolien Linssen (tekst)
"Eigenlijk gaat het om een relatief kleine groep die hele goede hulp nodig heeft. Als we hen eruit helpen, kan er uiteindelijk een hoop geld bespaard worden. Het feit dat er armoede is in Nederland, is in zekere zin een keuze."
- in Corporate
- in Featured
- in Human interest
- in Researchers