22 december 2021

“Boston is een epicentrum voor de wetenschap”

Frederic Schaper heeft als arts-klinisch onderzoeker één brandende ambitie: een soort landkaart maken van de netwerkverbindingen in de hersenen om uiteindelijk hersenziekten als epilepsie, depressie en Parkinson beter te behandelen. Dit najaar verwacht de UM-alumnus met zijn collega’s van de Amerikaanse Harvard Medical School de eerste, veelbelovende resultaten te publiceren.

Fred Schaper

Frederic Schaper op Harvard Medical School

Failures

Op zijn CV staat naast een mooie serie publicaties, prijzen en subsidies veelbetekenend ook een lijstje van afgewezen publicaties en subsidies. “Met dat lijstje van ‘failures’ wil ik mijzelf en anderen eraan herinneren dat onderzoek doen niet alleen om succes gaat. Elke onderzoeker, ook die soms wel tonnen of miljoenen binnenhalen, hebben veel teleurstellingen moeten verwerken. Zelf ben ik in ieder geval heel blij dat ik hier in Harvard de kans krijg om verder te werken aan het onderzoek waarmee we in Maastricht gestart zijn: het in kaart brengen van de netwerkverbindingen in de hersenen om ernstige epilepsie beter te kunnen behandelen.”

Deep Brain Stimulation

Kort uitleggen wat Frederic precies doet is niet heel eenvoudig. “Mijn onderzoek gaat over Deep Brain Stimulation (DBS) voor patiënten met ernstige epilepsie bij wie medicatie niet werkt en chirurgie niet mogelijk is. Bij DBS wordt een elektrode diep in de hersenen van de patiënt geïmplanteerd, waarna we met elektrische pulsen proberen de epileptische aanvallen te stoppen. Je kunt het vergelijken met de behandeling van hartritmestoornissen door een pacemaker. Daar zijn de cardiologen al heel ver mee.”

In het Academisch Centrum voor Epilepsie in Maastricht en Kempenhaeghe hebben de neurologen en -neurochirurgen de nodige ervaring met DBS opgebouwd en ook succes geboekt. “Maar er is nog zo veel onduidelijk. De netwerken in de hersenen zijn uitermate ingewikkeld en bij elke patiënt zien we andere patronen. Het is mijn droom die netwerken in kaart te brengen, net zoals een printplaat in een Iphone of computer. Maar ik wil geen valse verwachtingen scheppen: zo ver is het nog lang niet.”

Elke onderzoeker, ook die soms wel tonnen of miljoenen binnenhalen, hebben veel teleurstellingen moeten verwerken. Zelf ben ik in ieder geval heel blij dat ik hier in Harvard de kans krijg om verder te werken aan het onderzoek waarmee we in Maastricht gestart zijn: het in kaart brengen van de netwerkverbindingen in de hersenen om ernstige epilepsie beter te kunnen behandelen.
Fred Schaper

Arts-klinisch onderzoeker

Frederic rondde zijn middelbare school af aan College Rolduc, een voormalige abdij in Kerkrade, Zuid-Limburg (“een soort Harry Potter-omgeving”) en wist al vroeg dat hij dokter wilde worden. Hij miste echter één tiende punt om cum laude af te studeren, een voorwaarde destijds voor directe toelating tot de geneeskunde opleiding in Maastricht. Frederic werd vervolgens tweemaal uitgeloot. “Als tweede keus heb ik voor de bachelor biomedische wetenschappen gekozen en gaandeweg raakte ik meer en meer geïnteresseerd in het medisch onderzoek. Ik heb met plezier de bacheloropleiding afgemaakt en hierna de researchmaster arts-klinisch onderzoeker (A-KO) gedaan.”

De A-KO is een combinatietraject die studenten opleidt tot basisarts en klinisch onderzoeker. Frederic studeerde cum laude af, kon verder als arts-assistent, maar het epilepsie onderzoek sprak hem meer aan. “Ergens ben ik geraakt door epilepsie. Meer dan 200.000 mensen in Nederland, waaronder een aantal van mijn vrienden en kennissen, hebben epilepsie. Soms zijn de klachten mild, soms heel heftig en invaliderend. Er rust nog altijd wel een taboe op epilepsie, ook omdat aan de patiënten vaak niets te zien is.”

Wereldtop

De behandeling van epilepsie bestaat uit medicatie (mogelijk met bijwerkingen), soms een invasieve hersenoperatie en sinds een aantal jaren ook DBS; het onderzoeksgebied van Frederic. “Ik ben hier voor het eerst mee in aanraking gekomen tijdens mijn promotieonderzoek, onder leiding van Prof. Dr. Yasin Temel (neurochirurg) en Dr. Rob Rouhl (neuroloog) aan het MUMC+. Buitenlandervaring werd altijd gestimuleerd door mijn Maastrichtse begeleiders. Ik heb daarom contact gezocht met Dr. Michael Fox aan Harvard, een wereldwijd expert op het gebied van de netwerkverbindingen in de hersenen. Na een korte stage aan Harvard tijdens mijn promotie, kreeg ik een uitnodiging om te blijven werken als postdoc. Deze baan heb ik uiteraard ook te danken aan de goede opleiding in Maastricht en mijn promotieteam.”

Spannend

De onderzoeksgroep in Harvard waar Frederic nu deel van uitmaakt verwacht binnenkort een eerste publicatie in te dienen bij een wetenschappelijk tijdschrift. “Het is een publicatie die eerst nog in peer review gaat, maar wij verwachten dat het ons denken over de netwerken bij epilepsie gaat veranderen. Het is een eerste stap, heel spannend.” En daarna? “Voorlopig gaan we verder met het analyseren van de data. Er is nog zo veel werk te verzetten voordat we dit toe kunnen passen in patiënten.”

Is er een kans dat Frederic nog terugkeert naar zijn roots? “Waarom niet? Ik ben van plan om op de langere termijn mijn eerste keuze te volgen: arts. Misschien wel in de praktijk brengen wat we zelf onderzocht hebben. Dat zou mooi zijn.”

Meer dan 200.000 mensen in Nederland, waaronder een aantal van mijn vrienden en kennissen, hebben epilepsie. Soms zijn de klachten mild, soms heel heftig en invaliderend. Er rust nog altijd wel een taboe op epilepsie, ook omdat aan de patiënten vaak niets te zien is.
Door: Jos Cortenraad (tekst) Frederic Schaper (fotografie)