In memoriam Joep Geraedts

Onlangs bereikte ons het bericht dat op 25 december jl. prof. dr. Joep Geraedts is overleden. Hij was de stamvader van de afdeling Klinische Genetica van het Maastricht UMC+.

Joep Geraedts werd geboren in Swalmen bij Roermond in 1948. Zijn ouders hadden alleen lagere school, maar stimuleerden hem om door te leren en zo studeerde Joep biologie aan de Universiteit van Nijmegen. Tijdens zijn studie had hij al een fascinatie voor genetica. Voor zijn promotieonderzoek ging hij naar Leiden, waar hij bij Peter Pearson cytogenetische aspecten van leukemie bestudeerde. Toen men enkele jaren later op zoek ging naar iemand die aan de nieuwe medische faculteit van Maastricht de (Klinische) Genetica zou kunnen opzetten werd mede op advies van Hans Galjaard Joep hiervoor benaderd.

Zo kwam hij in 1982 naar Maastricht waar hij 34 jaar oud (!) werd benoemd tot hoogleraar Genetica en Celbiologie. Tevens werd hij directeur van de net opgerichte Stichting Klinische Genetica Limburg (SKGL). Begin 1983 startte de SKGL haar activiteiten. Het waren jaren van pionieren, want er was nog niks geregeld. Geen labs, geen apparaten, niks. Maar toch kreeg Joep het voor elkaar. Hij wist de juiste mensen aan te trekken en met hulp van collega’s/adviseurs kreeg het nieuwe specialisme vorm. 

Joep loodste de afdeling door een fusie en door een integratie bij het academisch ziekenhuis. De afdeling groeide van een handvol artsen en laboratoriummedewerkers tot de huidige 190. Naast diagnostiek en patiëntenzorg was er ook veel aandacht voor onderwijs. Zo werd Joep voorzitter van de examencommissie van de Medische Faculteit.

Joep was zeer benaderbaar. Geen ivoren toren. Zijn deur stond altijd voor iedereen open. Joep Geraedts was voor iedereen Joep Geraedts, ofwel gewoon Joep. Al had niet iedere medewerker het in de gaten, hij kende ze allemaal bij naam. Medewerkers hadden respect voor hem omdat ze niet alleen met werkgerelateerde problemen, maar ook met hun persoonlijke zorgen bij hem terecht konden.

Dat gold zeker ook voor de vele promovendi die hij gedurende zijn loopbaan begeleidde. Ieder van hen kon hem uittekenen in die voor hem karakteristieke pose: peinzend, de ogen half gesloten. En net als je je afvroeg of hij in slaap gevallen was, kwam hij met een rake vraag of relevante opmerking, die het tegendeel bewees. Menig promovendus deed ervaring met het presenteren van zijn of haar onderzoek tijdens de onder andere door hem geïnitieerde Genetica Retraite, een jaarlijks congres voor en door jonge onderzoekers. Hij zag het belang om ook de jeugd enthousiast te maken voor het vak. Met gemak maakte hij tijd vrij in zijn overvolle agenda om scholieren een kijkje in de keuken te gunnen.

Hij lanceerde het magazine 'Dezen en Genen' voor eerste- en tweedelijns zorgprofessionals. Joep was zich zeer bewust van de rol die genetica kan spelen in de maatschappij, alsook van de ethische en maatschappelijke kanten van het erfelijkheidsonderzoek. Wanneer in 1985 in twee aaneengrenzende ruimtes van het Biomedisch Centrum zowel ivf als prenatale diagnostiek worden uitgevoerd, ontstaat bij Joep Geraedts, Hans Evers en Guido de Wert het idee om preïmplantatie genetische diagnostiek (PGD) te gaan ontwikkelen. Met een rotsvast geloof en doorzettingsvermogen wordt het Maastricht UMC+ het eerste en tot vandaag enige centrum in Nederland met een vergunning voor PGT, zoals we het momenteel noemen.

Joep was tactvol, wist de juiste ingangen te vinden, kon onderhandelen en obstakels overwinnen. Alles in het belang van de afdeling en de genetica. Hij deinsde nergens voor terug, ook niet op het moment dat er een kabinetscrisis ontstond rondom PGD en met name de toepassing bij erfelijke borstkanker. Was deze technologie niet gevaarlijk of zelfs onethisch? We zagen Joep toen op televisie en in de krant. Hij straalde rust en vertrouwen uit. Hij maakte duidelijk dat goed was nagedacht over deze nieuwe manier om voortplanting zonder risico op ernstige erfelijke ziekte te realiseren en dat er zeer zorgvuldig werd gehandeld. Het speelde zeker een rol in de uiteindelijke beslissing van de regering om akkoord te gaan met uitbreiding van PGD bij erfelijke borstkanker. Inmiddels is erfelijke borst- en eierstokkanker de meest frequente reden voor paren om PGD te doen. In 2008 werd Joep Geraedts benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau, onder andere voor zijn pionierswerk in de PGD.

Joep bekleedde verschillende voorzittersfuncties, onder andere bij de NVHG en VKGN. Hij werd ook internationaal een gekend expert op het terrein van de PGD. Hij bekleedde met verve het voorzitterschap van de European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE) en ook daar wist deze aimabele verbinder de juiste samenwerkingen tot stand te brengen.

In 2013 nam Joep afscheid van zijn afdeling Klinische Genetica en van het werk bij het MUMC+ met een groots symposium in Theater aan het Vrijthof. Met als enige doel om nog één keer bij wijze van erfenis de afdeling Klinische Genetica voor het voetlicht te brengen. 

Na zijn afscheid bleef hij zeer actief. Hij werd gewaardeerd als lid van de Tripod-commissie die calamiteiten in het ziekenhuis onderzoekt met als doel om de processen te verbeteren en veiligheid voor patiënten te vergroten. Joep was geworteld in Zuid-Limburg, waar hij met een clubje graag ging fietsen. Hij stond steeds in verbinding met het Limburgse maatschappelijke en culturele leven. Trouw bezocht hij de thuiswedstrijden van MVV. Hij organiseerde concerten in Eijsden en was een van de drijvende krachten achter het familiemuseum in zijn woonplaats. Joep was adrem, een woordkunstenaar. Dat kwam hem goed van pas bij zijn functie als manjefieke rector van de Narrenuniversiteit Limburg (NUL). 

We zullen ons Joep herinneren als een bevlogen wetenschapper, een goede docent, als een afdelingshoofd met oog voor de medewerkers, maar vooral als een veelzijdig en breed geïnteresseerd mens. Het MUMC+ en de afdeling Klinische Genetica hebben veel aan hem te danken. We zullen hem missen.