Hoe vrij zijn wij? Dragen wij de verantwoordelijkheid voor onze handelingen? Nee, antwoordde de klassieke fysica. Alles wat gebeurt ligt onontkoombaar vast, want de natuur wordt door wetten geregeerd en de mens is een deel van de natuur. De vrije wil is een illusie. Maar hoe zeker is dat? Het menselijk brein is een fysisch systeem, maar ook een orgaan dat bewuste keuzen maakt, vaak met een morele betekenis. Kan een daad een morele daad zijn als ze niet in vrijheid gekozen en gesteld werd? Hoe kunnen fysische wetmatigheid en morele verantwoordelijk­heid samengaan?

In deze reeks wordt het probleem van de vrije wil vanuit de fysica en de filosofie beschouwd en is er vooral aandacht voor Spinoza en Kant, die vanuit heel verschillende visies hun licht op de kwestie wierpen. De moderne wetenschap ziet mogelijkheden voor het bestaan van enige vrijheid binnen complexe systemen. De nachtmerrie van het fysisch determinisme lijkt ten einde. De mens herontdekt de vrijheid die hij altijd ervaren heeft maar, uit angst of twijfel, ook altijd in vraag gesteld heeft.

De afzonderlijke colleges
1.  De vrije wil als gegeven en als probleem (14 jan)
Kan een vrije wil bestaan in een wereld waarin elke gebeurtenis door natuurwetten bepaald is?
2. De goede God en de kwestie van het kwaad (21 jan)
Spinoza over vrijheid, noodzakelijkheid en vrije wil.
3. De sterrenhemel boven mij en de morele wet in mij (28 jan)
Immanuel Kant over de mens als fysisch en als moreel wezen.
4. De hypochonder en de optimist (4 feb)
Schopenhauer ziet wel een wil maar geen vrijheid, Popper ziet wolken en klokken.
5. Vrijheid van binnenuit (11 feb)
Hoe biologie geklemd zit tussen toeval en noodzaak, en fysica weer vrij maakt.