Door de eeuwen heen is de westerse wereld druk in de weer om te proberen het grote, onherbergzame Rusland in het oosten van het Europese continent te begrijpen. Rusland daarentegen lijkt zich door de geschiedenis heen wel prettig te voelen in de rol van de onbegrepene en draagt niets bij aan het oplossen van het raadsel. De geschiedenis heeft geleerd dat er geen uitzicht is op het doorbreken van grenzen die beide werelden dichterbij elkaar brengen.

Je hoeft er de grote Russische schrijvers als Dostojevski en Toergenjev maar op na te lezen om te begrijpen waarom; Russen begrijpen zichzelf niet. Dostojevski reist naar Europa en bewondert de cultuur, de vooruitgang en de dynamiek van de westerse samenleving, maar vooral dat laatste boezemt hem ook angst in. Hij vlucht uiteindelijk in de gedachte dat een Russisch isolement toch het veiligst is. Het behoud van de klassenmaatschappij waar de onderliggende klasse het geluk pas verdient in de hemel. Tsaar en de orhodoxe kerk leiden het volk naar het geluk in het hiernamaals.

Toergenjev daarentegen ziet dat het westerse model het enige middel is om Rusland te verlossen van zijn conservatieve wortels. Net als Dostojevski houdt hij van Rusland waar hij de ongerepte natuur met hartstocht beschrijft. Dostojevski houdt zich niet bezig met natuurbeschrijvingen. Hij is voortdurend in de weer zijn eigen utopische Rusland te scheppen. In tegenstelling tot Dostojevski heeft Toergenjev compassie met de Russische mens die hij met liefde beschrijft waar Dostojevski zijn landgenoten schildert in een voortdurende staat van extremisme, in karakter, in denken. Dostojevski wil ons doen geloven dat het Russische volk een uitverkoren volk is. Toergenjev blijft dichter bij de werkelijkheid. Zijn karakters zijn echte mensen van vlees en bloed die een westerling kan herkennen. Dostojevski laat ons een Rusland na dat we vandaag herkennen in de wijze waarop de Russische leiders, de kerk en de elite zich gedragen. Toergenjev legde het hoofd uiteindelijk neer in het door hem bewonderde Europa. Zijn erfenis is het Rusland van de hoop.

Wat vertelt ons dat allemaal, deze boodschap van de Russische literatuur? Het heeft geen zin te proberen Rusland te begrijpen zolang Russen zelf ronddolen als vreemden in hun eigen onmetelijke land. Wat we kunnen doen is verhalen vertellen over Russen en hun leven. Verhalen die voortkomen uit mijn leven onder de Russen voor meer dan dertig jaar. Het bruisende leven in de metropolen als Moskou en Sint Petersburg, maar ook in mijn dorp Ignatevskoje dat weggedoken ligt in een van de mooiste provincies van Rusland, Kaloega.

Natuurlijk duiken we met die verhalen ook de geschiedenis in, want als geen ander land op het Europese continent is geschiedenis niet gerelateerd aan het verleden, maar aan het heden. Bij al die verhalen hoort muziek die de Russische sfeer onderstreept. Hoewel de Russische cultuur tot late bloei kwam, pas goed in de negentiende eeuw, overspoelde het de wereld met de prachtige composities van beroemde componisten. De literaire scheppingsdrang kende geen grenzen en de creatieve tijd van de theaterproducenten was bloedstollend in drama, ballet en opera. Door de aderen van Oleg Lysenko stroomt het Slavische bloed dat nodig is om de Russische muziek te vertolken zoals hun scheppers het hebben bedoeld.

Samen duiken Oleg en ik een avond lang in het spoor van de Russische ziel, een fenomeen dat door veel Russen wordt gekoesterd als veilige schuilplaats tegen een buitenwereld die `ons maar niet wil begrijpen`.

Oleg Lysenko met drie generaties bayan’s van 1906, 1939 en van 2013.
Oleg Lysenko neemt u mee op een reis door de geschiedenis van het instrument dat bij uitstek met Russische volksmuziek wordt geassocieerd: de bayan. In het vooroorlogse Rusland was de bayan een heel belangrijk instrument. Voordat radio en televisie ten tonele verschenen, werden alle feestelijke gelegenheden, verjaardagen, oogstfeesten en bruiloften, maar ook afscheid van soldaten die naar het front vertrokken, door bayan-muziek begeleid. Bovendien werd ‘proletarische’ muziek sterk door de Soviet autoriteiten gestimuleerd, als tegenwicht tegen de religieuze muzikale traditie die het land rijk was. Zo heeft de Russische volksmuziek zich tot ongekende hoogte kunnen ontwikkelen. Bayan-virtuoos Oleg Lysenko illustreert de geschiedenis van het instrument en de muziek die erop gespeeld werd aan de hand van authentieke (volks)muziek uitgevoerd op drie generaties bayans, een uit 1906, een uit 1940 en een modern concertinstrument uit 2009.
 

Programma

Olegs CD’s ‘Awakening’ en ‘Gulag’ zullen na afloop van het optreden voor 15 euro te koop zijn.

https://www.youtube.com/watch?v=LsGowfK2mxI
https://www.youtube.com/watch?v=P80X1dGVNE4
https://www.youtube.com/watch?v=lr-FzDWOzd4