SMECC: de toekomst van effectieve preventie kindermishandeling?

door: in Rechtsgeleerdheid
Smecc preventie kindermishandeling blog Law Blogs Maastricht

SMECC staat voor School, Minimumstandaard, Educatie, kind(Child-)vriendelijk beleid en zorg-Continuüm. SMECC is voor te stellen als de platte tekening van een huis. De wettelijke bodem is de familierechtelijke Minimumstandaard voor competent ouderschap – verre toekomstmuziek maar niettemin een mensenrechtelijk noodzakelijk fundament.

In 2012 introduceerde ik het SMECC-model als raamwerk voor effectieve preventie van kindermishandeling (European Yearbook of Disability Law Vol. 3, 2012:59-100, online versie: It takes a SMECC to raise a child). In dat model komen enkele recente ontwikkelingen samen en worden deze geprojecteerd op de toekomst zodat effectieve preventie in zicht komt – al is het nog maar als stip op de horizon. Wat houdt het SMECC-model in? Om welke ontwikkelingen gaat het? En wat moet er nog gebeuren?

SMECC
SMECC staat voor School, Minimumstandaard, Educatie, kind(Child-)vriendelijk beleid en zorg-Continuüm. SMECC is voor te stellen als de platte tekening van een huis. De wettelijke bodem is de familierechtelijke Minimumstandaard voor competent ouderschap – verre toekomstmuziek maar niettemin een mensenrechtelijk noodzakelijk fundament. De zijwanden zijn het sociaal-emotionele Schoolcurriculum en de ouderschapsEducatie. De twee C’s zijn de linker- en rechterdaklijnen die staan voor empowerment van ouders door kind- en gezinsvriendelijk beleid en ondersteuning vanuit een professioneel Continuüm van zorg van zwangerschap tot jongvolwassenheid. Ik kom op deze vijf huislijnen terug, maar eerst iets over drie recente ontwikkelingen, één vanuit de VS, één vanuit Europa en één vanuit Nederland. Aan alle drie zal ik SMECC-huislijnen toekennen.

Traumabewust werken
Vanuit de VS is er de krachtige ontwikkeling richting traumabewust professioneel werken. Eerder dit jaar hebben zowel het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden als de Senaat hier unaniem resoluties over aangenomen. Het gaat hier om een cultuurverandering op basis van de ACEs-wetenschap, de wetenschap van toxische stress en de gevolgen daarvan op de hersenontwikkeling van het jonge kind. ACEs (uit te spreken als Jezus zonder J) is de afkorting van Adverse Childhood Experiences. ACEs is het nieuwe internationale verzamelbegrip voor kindermishandeling en andere trauma’s – ofwel beschadigde hersenontwikkeling – die kinderen, vanaf de zwangerschap, oplopen in disfunctionele gezinnen. Zoals gezinnen met ‘huiselijk’ geweld of waarin ouders of andere gezinsleden kampen met ernstige sociale of psychische problemen. De ACEs-wetenschap gaat over de omvang daarvan (een veelvoud van tot nu toe gehanteerde kindermishandelingscijfers), de gevolgen voor de geestelijke én de lichamelijke volksgezondheid (vele malen ingrijpender dan tot nu toe erkend) en over herstelmogelijkheden. In het verlengde daarvan is er ook groeiende aandacht voor de ontwrichtende maatschappelijke en economische gevolgen. En voor de positieve keerzijde: de sociale verbinding en economische innovatie die investeringen in vroege kindontwikkeling – dus in voorbereid en ondersteund ouderschap – met zich mee kunnen brengen. Voor meer informatie zie ACEsTooHigh.com. En voor de ACEs-beweging zie ACEsConnection.com. Deze beweging draagt bij aan traumasensitief werken, en geeft daarmee een krachtige impuls zowel aan voorlichting aan opvoeders als aan een professioneel zorgcontinuüm rond gezinnen vanaf zwangerschap tot jongvolwassenheid (de E en de tweede C van SMECC).

Positief opvoeden
Vanuit de Raad van Europa (een groter verband dan de EU, met 47 Europese lidstaten) is er de beginnende ontwikkeling richting positief opvoeden op basis van internationale kinderrechten en nationaal in te voeren familierechtelijke verboden op het slaan en vernederen van kinderen (nu in 32 van de 47 lidstaten van de Raad van Europa, in Nederland sinds 2007). Zo’n familierechtelijk verbod is te zien als een proto-M van SMECC, maar nog ver verwijderd van een echte M: de Minimumstandaard, ofwel de familierechtelijke regeling van de uitoefening van ouderlijk gezag nadat aan minimale criteria voor voorbereid ouderschap is voldaan. Ouderlijk gezag is dan geen automatisme meer bij de geboorte van een kind, maar iets dat voorbereiding en (waar nodig extra) ondersteuning vereist. Een familierechtelijk verbod op slaan is geen symboolwetgeving: de keerzijde is de plicht van overheden te investeren in de E van Educatie over positief opvoeden: opvoeden op basis van liefde èn leiding zonder fysiek en psychisch geweld. Met inbegrip van de professionele steun die daarbij nodig kan zijn: de tweede C van SMECC. Met inbegrip óók van het ruime ouderschapsverlof en verdere voorzieningen voor gezinnen die Educatie en ondersteuning vanuit het zorg-Continuüm moeten faciliteren: de eerste C van SMECC, de C van childfriendly beleid.

Participatie vanuit school
De derde ontwikkeling vindt in Nederland plaats in de vorm van de methoden en instrumenten van KinderrechtenNU. Zoals de Kinderrechtenchecklijst en de Kinderraad, die steeds meer ingang vinden en waardoor steeds meer aandacht ontstaat voor kinderrechteneducatie en participatie op en vanuit school. Dit is een eerste aanzet tot meer sociaal-emotioneel leren en de schoolse voorbereiding op democratisch burgerschap en kinderrechtelijk ouderschap. Ofwel een belangrijke stap in de richting van de S van SMECC, de S van sociaal-emotioneel leren op School.

En wat nu?
Uitgaande van het SMECC-ideaal zien we hoopvolle ontwikkelingen voor de zijwanden en het dak van het SMECC-huis: eerste aanzetten voor Sociaal-emotioneel leren; de proto-M van de wettelijke Minimumeis van opvoeden zonder slaan en vernederen; aanbevelingen vanuit de Raad van Europa (maar helaas nog niet veel meer dan dat) richting SMECC’s E en beide C’s van Educatie over positief opvoeden, Child-vriendelijk beleid en ondersteuning vanuit een zorg-Continuüm. Vanuit de VS is er de belangrijke impuls vanuit de ACEs-beweging professionals en instellingen meer traumasensitief te maken en traumabewust werken tot professionele standaard te verheffen. Nog niet in beeld – buiten ivoren wetenschappelijke torens – is de verdere familierechtelijke ontwikkeling richting regulering van de uitoefening van ouderlijk gezag. Hoewel het verbod op slaan en vernederen in de opvoeding steeds meer ingang vindt, leidt dat nog nergens tot voldoende informatie over en steun bij opvoeden zonder fysiek en psychisch geweld. Laat staan dat er al kinderrechtenactivisten en -organisaties zijn opgestaan om de uitoefening van ouderlijk gezag te koppelen aan Minimumvoorwaarden van voorbereiding en (acceptatie van) ondersteuning. Ondersteuning – en interventie – niet pas nadat kinderen trauma’s/hersenbeschadiging hebben opgelopen, maar al tijdens de zwangerschap of liever nog: vanaf de kinderwens. Hoewel de contouren van het SMECC-huis langzaam maar zeker zichtbaar worden, blijft het vooralsnog een bodemloos ideaal. De bodemlijn van de M ontbreekt immers, ook al is er de stippellijn van de proto-M: het verbod op slaan en vernederen. We weten wel wat ons te doen staat, maar wat ons allemaal nog te wachten staat aan vermijdbaar leed en schade? Gelukkig zijn er twee belangrijke concepten die als breekijzer kunnen werken: kinderrechten en traumabewust werken. En wat mij betreft hopelijk ook als zoeklicht voor die stip op de horizon: het SMECC-preventiehuis.

  Meer blogs op Law Blogs Maastricht