De clash tussen beide kamers is dan gebaseerd op politieke kleur en voorkeur. Dat mag inderdaad grondwettelijk. Inderdaad bepaalt de Grondwet dat de Eerste Kamer wetgeving met een veto mag treffen. En er staat niet bij wat daarvoor de redenen mogen zijn: die mogen politiek van aard zijn en de rechtmatigheid betreffen. Maar het is wel merkwaardig als niet rechtstreeks verkozen senatoren zich stellen boven de rechtstreeks verkozen Tweede Kamer. Daarvoor zijn weinig democratische of rechtsstatelijke overwegingen aan te voeren. Althans ik vind het weinig legitiem dat een indirecte verkozen kamer de rechtstreeks verkozen Tweede Kamer overstemt, louter op politieke gronden. Dat heeft ook niets meer met het zoeken van draagvlak te maken, want als één ding helder was dan is het dat de verschillende partijen in de Tweede Kamer niet tot een breed draagvlak wilden noch konden komen. Dan past denk ik de Eerste Kamer terughoudendheid: is het belastingplan rechtmatig? Is het uitvoerbaar? Heeft de regering zijn best gedaan voor een breed draagvlak?

Het zou toch wel wat wezen als de Eerste Kamer, mede via akkoorden tussen regering en oppositie, lastenverzwaringen en bezuinigingen en stelselwijzigingen mogelijk maakt, en vervolgens een lastenverlichting afschiet. Hebben we daarvoor op de Provinciale Staten gekozen in voorjaar 2015? Eén troost als dat gebeurt: het zal de senatoren en de senaat niet in dank worden afgenomen. De oppositiepartijen kunnen zich weliswaar beroepen op hun macht om de kleine regeringsmeerderheid dwars te kunnen zitten. Maar staatsrecht is iets anders dan politiek; en politiek gezien zal de in te zetten koers van een meer politieke Eerste Kamer niet bepaald tot stabiliteit en degelijke besluitvorming leiden, maar tot grotere opportuniteit en politieke strijd. En dan doet de Eerste Kamer wat niet werd beoogd met de instelling en continuering van dat instituut. Namelijk korte termijn politiek gewin stellen boven lange termijn degelijkheid; en opportuniteit stellen boven regeerbaarheid.

Misschien wordt de strijd om het belastingplan dan door de oppositie gewonnen, maar of dat de staatsrechtelijke stabiliteit goed zal doen? Want dan zal het niet bij dat ene voorbeeld blijven en gaan in de toekomst ook andere partijen hun kansen schoon zien om politieke strijd via de Eerste Kamer voort te zetten. En of dat goed is vanuit het perspectief van de Eerste Kamer en voor de Eerste Kamer kan ernstig betwijfeld worden. Kortom, het gaat straks in december 2015 bij de behandeling van en stemming over het belastingplan om veel geld én om de ontwikkeling en stabiliteit van ons constitutionele en politieke bestel!

Deze blog verscheen op 24 november 2015 als opinie in het Financiële Dagblad.