Heb jij op dit moment voldoende vertrouwen om met vakantie te gaan, of geld te lenen om een bedrijf te beginnen, of een wafelijzer met Bluetooth te kopen? Het antwoord op die vraag zou af kunnen hangen van waar je woont. Peiran Jiao van de School of Business and Economics (SBE) van de UM onderzoekt hoe besluitvorming wordt beïnvloed door wat je meemaakt. En in de afgelopen maanden hebben we echt een hoop meegemaakt.

Wereldburgers, leden van een gemeenschap, individuen

Jiao maakt onderscheid tussen ervaringen op wereldwijd, gemeenschaps- en individueel niveau. Hij veronderstelt dat op wereldwijd niveau iedereen vrijwel dezelfde ervaringen heeft, omdat, ook al leken Britse en Italiaanse kranten in maart over compleet andere werkelijkheden te schrijven, iedereen kan beschikken over dezelfde getallen en statistieken.

Het tweede niveau verwijst naar hoe ernstig mensen de uitbraak van covid-19 ervaren op de plek waar ze leven en werken; binnen landen kunnen wat dat betreft grote verschillen bestaan. De individuele ervaring is zelfs nog willekeuriger: zelfs in een laagrisicogebied kan iemand een groot persoonlijk verlies hebben ervaren. “Ik wilde kijken hoe deze ervaringen de voorkeuren en opvattingen van mensen beïnvloeden.”

Samen met Raymond Duch van het Nuffield College van de University of Oxford probeert Jiao duidelijkheid te krijgen over het effect van catastrofale gebeurtenissen op de economische redeneringen en het gedrag van mensen. Jiao kende Duch uit zijn tijd als postdoctoraal onderzoeker in Oxford. Het Nuffield Centre for Experimental Social Sciences, dat overal in de wereld sattelietlabs heeft, heeft de enquête uitgezet; meer dan 3000 mensen namen eraan deel.

China, Chili, Italië 

In China, Chili en Italië werden 100 tot 150 mensen uit 10 tot 15 districten per land ondervraagd. Deze landen werden deels vanuit gemak gekozen, en deels omdat de vergelijking leerzaam is. “China was het eerste land waar een uitbraak plaatsvond en bevond zich al in de post-lockdown-fase. In Chili waren er op dat moment relatief weinig gevallen, terwijl in Italië de uitbraak op zijn hoogtepunt was.”

Onderzoeksassistenten met relevante culturele en taal bagage hielpen Jiao en zijn team om de selectie verder te verfijnen. “We wilden gebieden die dicht bij elkaar liggen, maar met verschillende besmettingsniveaus; de mensen in die gebieden zijn economisch en sociaal gezien hetzelfde. Maar in Chili waren er bijvoorbeeld gebieden die op de kaart heel dicht bij elkaar liggen, maar compleet van elkaar gescheiden zijn door een bergrug. We moesten met heel wat factoren rekening houden…”

“We hebben economische voorkeuren gemeten, zoals risicomijding, en ook of opvattingen over gezondheid en economie veranderd waren. We zagen dat mensen behoorlijk goed op de hoogte waren van de ernst van de situatie in hun gebied,” merkt Jiao op. “Ze konden de ernst van de besmetting in hun gebied heel goed taxeren.” Hij ontdekte ook dat mensen in zwaar getroffen gebieden meer bereid waren om zich te houden aan de maatregelen die de ziekte moeten tegengaan.

Verrassende resultaten – voor economen

“We hebben mensen ook gevraagd om een voorspelling te doen over hoe waarschijnlijk ze het vinden dat covid-19 weer oplaait, zowel wereldwijd als in hun eigen gebied, en ook of ze denken dat het hen persoonlijk zal raken.” De pandemie lijkt de meeste impact te hebben gehad op de opvattingen van mensen over gezondheid. “Mensen in zwaarder getroffen gebieden, vooral in China, verwachten eerder een tweede golf of zijn meer geneigd te denken dat ze zelf besmet zouden kunnen raken.”

“Hoe traumatischer de ervaring, hoe waarschijnlijker het is dat je denkt dat je covid-19 zult oplopen en hoe meer risicomijdend je je zult gedragen.” Dat laatste klinkt nogal voor de hand liggend, maar, zo legt Jiao uit, “de economische theorie zou voorspellen dat als iedereen over dezelfde informatie beschikt, zoals de statistieken van de WHO, iedereen dezelfde voorspellingen doet. Maar voorkeuren veranderen niet alleen door nieuwe informatie, maar ook door wat je meemaakt.”

“Het viel ons ook op dat in zwaar getroffen gebieden de sociale voorkeuren veranderen: mensen kregen meer oog voor elkaar. Ze ondervinden aan den lijve dat ze in deze situatie niet zonder de hulp van anderen kunnen, dat instituten donaties nodig hebben, dat een vaccin ontwikkelen veel samenwerking vereist, enzovoorts.” Het is interessant om te constateren dat in China het tegenovergestelde gebeurt. Jiao vermoedt dat een recent corruptieschandaal rond het Rode Kruis hiervan de oorzaak zou kunnen zijn.

Verschillende zienswijzen, verschillende reacties

Er werden nog meer interessante verschillen tussen landen geconstateerd. “In Chili waren mensen die veel besmettingen in hun omgeving hadden gezien, sneller geneigd om te denken dat ze ook besmet zouden raken. In Italië was het precies het tegenovergestelde. Dit zou te maken kunnen hebben met gokkersbedrog, het geloof dat de waarschijnlijkheid dat er iets zal gebeuren kleiner wordt als het in het verleden al vaker is gebeurd. Bedenk daarbij dat we in Italië gegevens verzamelden tijdens de piek van de pandemie…”

Jiao was aanvankelijk heel bezorgd over en geïntimideerd door de zwaarte en het alomtegenwoordige karakter van de quarantaineprocedures in China. “Dat kwam ook naar voren uit ons onderzoek: de pandemie veroorzaakte gevoelens van grote urgentie en angst bij de mensen daar, misschien ook omdat zij de eersten waren en niet konden terugvallen op precedenten.” Zijn ervaringen in Nederland waren van een totaal andere orde.

“Ik vroeg aan mijn collega’s waarom de situatie in China hun niet meer zorgen baarde.” Maar in het algemeen waardeert hij de Nederlandse gematigde aanpak, die hij positioneert als ergens tussen het overdreven onderdrukkende optreden van China en het beleid van het Verenigd Koninkrijk in; van dat laissez-faire-beleid zou je kunnen zeggen dat het bijna laconiek is.

In Nederland is alles redelijk verlopen, zonder dat het vertrouwen in economisch herstel beschadigd werd. In China werd bedrijven alleen toegestaan om weer open te gaan toen er nul besmettingen waren; daardoor werden valse ideeën gecreëerd over hoe bedreigend de situatie eigenlijk was. Daardoor werd weer het vertrouwen en geloof van mensen in economisch herstel beschadigd, zowel wat betreft hun eigen huishouden als op landelijk niveau.”