De Vlaamse Jacobs studeerde psychologie in Maastricht en ging na haar studie terug naar België; ze wilde de kliniek in. Tijdens het werken met neurologische patiënten ontdekte ze haar interesse voor wetenschappelijk onderzoek. “Ik merkte dat ik allemaal vragen had die ik niet kon beantwoorden,” vertelt ze. “Hoe zit dat in hersenen? Wat gebeurt er nu precies met deze mensen? Ik vond het op een gegeven moment heel frustrerend dat ik kennis aan het gebruiken was, in plaats van kennis te maken.”

Die ambitie heeft ze inmiddels ruimschoots kunnen verwezenlijken. Jacobs en haar collegae in Boston wisten vorig jaar aan te tonen hoe het gevreesde alzheimereiwit tau zich in de hersenen verspreidt. Dit gebeurt via de verbindingen tussen hersencellen. Het blijkt dat het andere alzheimereiwit, amyloïd bèta, hier een handje bij helpt - met geheugenproblemen tot gevolg. Jacobs: “Dat was heel spannend, want het was nog niet eerder gelukt om dit in levende mensen te laten zien.”

Met behulp van de 7 Tesla MRI-scanner in Maastricht slaagde ze er bovendien in om de structuur van de locus coeruleus in levende mensen te visualiseren. In dit piepkleine gebiedje in de hersenstam stapelen tau-eiwitten zich voor het eerst op. “Verrassend genoeg zien we dit al bij dertigers,” legt Jacobs uit. “En bij vijftigers is er bij gemiddeld de helft van de mensen sprake van opstapeling van tau in de hersenen.” Toch ontwikkelt niet iedereen op latere leeftijd de ziekte van Alzheimer. Uitzoeken welke factoren daaraan bijdragen is de volgende, belangrijke stap. Het onderzoeken van jonge mensen is daarbij cruciaal.

Behandeling

Bij haar oma zag Jacobs van dichtbij wat de ziekte van Alzheimer met mensen doet. Van een pittige dame veranderde zij in een hulpeloos, angstig vrouwtje dat niemand meer kende en niet meer voor zichzelf kon zorgen. “Het is heel eng om dat te zien gebeuren, ook bij andere patiënten,” zegt Jacobs. “Soms denk ik weleens bij mezelf: waarom bestudeer ik deze ziekte en niet bijvoorbeeld kanker, dat ook jonge kinderen treft? Ik denk dat het komt doordat er geen enkele andere ziekte is die iemands persoonlijkheid zo wegneemt. Als je geheugen weg is, dan blijft er niet veel meer over. Dat is voor mij een belangrijke reden om dit onderzoek te doen.”

Hoewel voorkomen of genezen van Alzheimer nog niet aan de orde is, is Jacobs optimistisch over de toekomst van het onderzoek. “De laatste jaren hebben veel wetenschappers - ook ikzelf -  zich gerealiseerd dat het veel te simplistisch is om te denken dat de ziekte enkel en alleen door twee eiwitten wordt veroorzaakt. Waarschijnlijk is het een combinatie van zoveel meer. Zo weten we dat vasculaire factoren van invloed zijn, en dat levensstijl factoren gelinkt zijn aan een verlaagd risico op de ziekte. Als gevolg daarvan zie je dat studies aan het uitbreiden zijn en steeds complexer worden.”

In Maastricht is men onlangs gestart met het opzetten van een grootschalig onderzoek waarin data worden verzameld van proefpersonen tussen de 20 en 100 jaar. Tijdens deze STRAIN-studie worden er naast MRI-scans o.a. bloedanalyses, cognitieve testen, stresstesten en informatie over de leefstijl verzameld. Jacobs: “Het is ons doel om mensen gedurende een aantal jaar te monitoren om zo verbanden te kunnen leggen tussen veranderingen in de hersenen, geheugenprestaties en leefstijlfactoren.” Kijkend naar het Alzheimeronderzoek wereldwijd, concludeert ze dat er veel zaadjes zijn gelegd. “Ik ben nu 41 en heb dus hopelijk nog wat jaren voor de boeg. Ik heb goede hoop dat er binnen mijn leven een behandeling tot uitstel van de ziekte gevonden kan worden.”