Oordeel

Auditors zijn verplicht een oordeel te geven over jaarverslagen die hun klanten aanleveren. Ze stellen zo vast of alle informatie volgens de geldende standaard is opgenomen. Dat oordeel moet stevig onderbouwd zijn met informatie en bewijsmateriaal. De onafhankelijke toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) controleert steekproefsgewijze of dat ook daadwerkelijk gebeurt. Is dat niet het geval, dan kunnen de betreffende accountantskantoren boetes krijgen. Sterker nog, zo noemt het Financieele Dagblad auditors die ondeugdelijke oordelen verstrekken met naam en toenaam. Dat kan het imago van het kantoor schaden en leiden tot minder vertrouwen en dus minder omzet. Accountantskantoren zijn daarom hard op zoek naar manieren om dit probleem te begrijpen en aan te pakken.

Kennis

Grohnert kreeg de welwillende medewerking van een aantal accountantskantoren en onderzocht op experimentele wijze ruim 400 oordelen. Twee derde daarvan bleek onvoldoende onderbouwd. Reden voor Grohnert om te zoeken naar de oorzaak: “Eerder onderzoek toont aan dat incentives, dus straffen en belonen, nauwelijks van invloed zijn. Een andere mogelijke oorzaak zou motivatiegebrek kunnen zijn. Met andere woorden: kunnen ze het, maar doen ze het niet? Ook dat is niet het geval, blijkt uit eerder onderzoek. Conclusie: het moet gaan om een gebrek aan kennis. Zonder voldoende kennis weten auditors onvoldoende waar ze op moeten letten bij het opvragen van informatie en bewijsmateriaal. En dat is feitelijk positief nieuws, want alles is te leren.”

Bedrijfscultuur

Zij ontdekte dat heel veel auditors hun eigen kennis en prestaties systematisch overschatten. Een logische verklaring voor het feit dat zij minder geneigd zijn aanvullende informatie op te vragen voor hun oordeel. Zij vertrouwen te veel op routine, terwijl hun omgeving en taken heel complex zijn en vaak veranderen. Tegelijkertijd hebben auditors weinig kritische ervaring, bijvoorbeeld met fraude of onvoorspelbaar gedrag van klanten. Juist deze kritische ervaring blijkt cruciaal voor het leren wanneer auditors niet op hun routine kunnen vertrouwen. Toch ontdekte Grohnert tegelijkertijd dat er sprake is van angst: “Auditors zijn ontzettend bang na een afgegeven positief oordeel te worden geconfronteerd met dubieuze zaken bij hun klant, zoals fraude of nooit betaalde crediteuren. Waarom dan geen betere onderbouwing? Dat ligt volgens sommige onderzoekers aan de bedrijfscultuur in de wereld van accounting. Door tijdsdruk, complexiteit, en de taakverdeling over meerdere hiërarchische niveaus vraag je niet aan een collega of hij even met je wil meekijken. Ook is het moeilijk om toe te geven als je een fout hebt gemaakt: daardoor leg je een afwijkend gegeven niet altijd voor aan je leidinggevende. Daar moet verandering in komen.”

Leren op de werkplek

In workshops aansluitend op het onderzoek presenteerde Grohnert de resultaten aan de deelnemende kantoren. Zij werd daar zeer professioneel en positief ontvangen, ondanks de onverwachte resultaten. Zij vertelde de auditors dat professionals het meeste leren via hun dagelijkse werk, dus op de werkplek. Van interactie met collega’s, gemaakte fouten, contacten met klanten, etc. Dat lukt alleen maar als er sprake is van een open bedrijfscultuur, waarin het uitwisselen van kennis en ervaring als normaal beschouwd worden. Haar ideeën werden met open armen ontvangen. De betrokken auditors zagen de boodschap van Grohnert als een eyeopener: er is dus gewoon iets aan te doen! Alle betrokken kantoren zoeken nu naar mogelijkheden Grohnerts advies over te nemen: meer ruimte voor collegiaal overleg waarin fouten bespreekbaar zijn.