Landelijk project voor proefdiervrij biomedisch onderzoek naar artrose van start

Het gebrek aan medicatie heeft meerdere oorzaken. “Veel mensen noemen artrose een slijtageziekte”, zegt Tim. “Met die insteek richt je je meer op het vervangen van bijvoorbeeld de knie dan op het stoppen of voorkómen van de ziekte. Dan is er weinig motivatie om te werken aan medicatie. Ook zijn er veel verschillen tussen patiënten, bijvoorbeeld qua leeftijd of ernst van de ziekte. Nog een oorzaak waardoor er geen medicatie is, is dat veel medicijnen in het vroege stadium door de tests in proefdieren heenkomen, maar vaak falen in de klinische onderzoeken erna. Proefdiermodellen voorspellen vaak slecht hoe medicatie gaat werken in mensen, omdat een rat of muis gewoon geen mens is. Daarom moeten we nieuwe modellen ontwikkelen met cellen van onze doelgroep: mensen.”

Het doel van het Ombion-project is om zulke modellen op basis van mensencellen te realiseren. “De modellen moeten representatief zijn voor een aantal aspecten die belangrijk zijn in een gewricht”, legt Tim uit. “Dan moet je denken aan pijn, want dat is vaak de primaire vraag van de patiënt. Ook kijken we naar kraakbeen, het gewrichtsmembraan en het lymfesysteem. Door modellen te combineren, kunnen we op laboratoriumschaal ziekteprocessen in een gewricht nabootsen. Dat doen we deels in het lab van de UM, deels bij UMC Utrecht en deels bij de Universiteit Utrecht. We hebben daarnaast steun van ReumaNederland, een co-financierende partner bij het project. De beste modellen worden uiteindelijk in de fysieke Ombion-labs geïmplementeerd. Deze labs gaan dienen als een expertisecentrum waar academici en partijen uit de industrie terechtkunnen voor deze modellen.”

In totaal duurt het project tien jaar. “We hopen in deze periode de ontwikkeling van artrosemedicijnen te kunnen versnellen door beter voorspelbare modellen te ontwikkelen dan proefdieren”, zegt Tim. “Zo worden de resultaten beter toepasbaar op mensen én zijn er minder proefdieren nodig. Het ultieme doel is om de modellen zo te maken en te valideren dat regelgevende instanties zulke data gaan accepteren als preklinisch bewijs voordat je naar een klinische studie gaat. De Food and Drug Administration (FDA) in de Verenigde Staten kondigde dit voorjaar aan dierexperimenten voor de ontwikkeling van medicijnen te willen uitfaseren, door deze in hun regelgeving te verminderen, te verfijnen of te vervangen door proefdiervrije methoden. De timing van dit project is dus eigenlijk heel mooi.”

Tim vindt het fantastisch dat het project nu officieel van start gaat. “Een grote drijfveer voor mij is om iets voor de artrosepatiënt te kunnen veranderen en meer proefdiervrij te kunnen werken”, zegt hij. “Ook vind ik het enorm motiverend om met zoveel geweldige mensen in ons mooie consortium te kunnen gaan werken met onze industriepartners, academici en ReumaNederland. Binnen de UM zijn wij onderdeel van CAPHRI en binnen het Maastricht UMC+ zijn wij onderdeel van het Centrum voor Bewegen, met artrose als ons speerpunt. Door de focus op preventie past dit Ombion-project ontzettend goed bij CAPHRI en het Centrum voor Bewegen. Om de nieuwe generatie wetenschappers bewust te maken en te trainen in de nieuwe modellen die ontwikkeld worden, zijn er via Ombion ook onderwijsactiviteiten met een internationale reikwijdte gelinkt aan de projectactiviteiten. Op deze manier zorgen we ervoor dat we onderzoek, onderwijs en zorg met elkaar verbinden.”

Tekst: Joëlle van Wissen
Foto: Thijs Rooimans

Did you enjoy reading this article? Follow us on Instagram and LinkedIn for more.