Kwetsbare slachtoffers kunnen alle steun gebruiken

24 november 2021

Psst, psst… miauw! Klinkt bekend? Het zou zomaar kunnen; op straat worden nagesist, -gefloten of -gemiauwd is iets waar vrijwel iedere vrouw ervaring mee heeft. Toch zou daar binnenkort verandering in kunnen komen. Seksuele intimidatie in het openbaar wordt strafbaar als overtreding. Een goed idee, vindt hoogleraar straf(proces)recht Suzan van der Aa, maar niet genoeg. “Seksuele intimidatie op de werkvloer komt ook vaak voor en heeft voor de slachtoffers meestal meer impact.”

Ze heeft lang moeten nadenken over de strafbaarstelling van seksuele intimidatie in het openbaar, geeft Van der Aa toe. “Misschien omdat ook ik dit gedrag lang heb genormaliseerd,” legt ze uit. “Als je een bepaalde leeftijd hebt en je gaat stappen, dan word je bekeken, beknepen en hoor je opmerkingen die niets te maken hebben met respectvol flirten. We hebben het allemaal wel eens meegemaakt.” Desondanks kan ze zich vinden in de strafbaarstelling. “Het is schadelijk gedrag en de maatschappij is veranderd, ook naar aanleiding van de #MeToo-beweging. We accepteren dit met zijn allen niet meer.”

Seksuele intimidatie in het openbaar wordt in het wetsvoorstel - dat overigens nog langs de Eerste en Tweede Kamer moet - geframed als inbreuk op de openbare orde. Het doel is het beschermen van het collectieve belang; iedereen moet vrij van de publieke ruimte kunnen genieten. Daartoe behoren ook het internet en sociale media.

Of en wanneer er sprake is van seksuele intimidatie, blijft natuurlijk een lastige vraag. Waar trek je de lijn tussen ‘gewoon’ flirten en seksueel grensoverschrijdend gedrag? Er worden enkele aanwijzingen gegeven in de parlementaire stukken, maar dat is grotendeels een zaak die in de rechtspraak uitgemaakt moet worden, stelt Van der Aa. “Je moet echt op een indringende manier seksueel worden benaderd. Dat hangt af van bepaalde omgevingsfactoren. Overdag door één iemand nagesist worden, is bijvoorbeeld iets heel anders dan ’s nachts door een grote groep.”

Werkvloer

Het was de #MeToo-beweging die de ernst en omvang van seksueel grensoverschrijdend gedrag internationaal onder de aandacht bracht. Daarbij ging het vaak over seksuele intimidatie op de werkvloer, met als meest beruchte voorbeeld het misbruik door filmproducent Harvey Weinstein. Toch valt seksuele intimidatie op de werkvloer niet onder de nieuwe strafbaarstelling. Een gemiste kans, vindt Van der Aa.

Jolien Linssen (text), Arjen Schmitz (photography)
Suzan van der Aa

De meest voorkomende stalker is de archetypische ex-partner; in dit geval is het risico van escalatie het grootst. “Stalking kan niet alleen vreselijk veel impact hebben; het zijn ook nog eens bewerkelijke zaken, legt Van der Aa uit. “Hoe maak je hard dat je ex-partner gisteren weer voor je deur stond, als er geen getuigen bij waren? Daarnaast moet je natuurlijk meerdere incidenten goed vastleggen en staven aan de hand van bewijsmateriaal. Voor de slachtoffers is het dikwijls een kwestie van de lange adem. De zaak van de doodgeschoten scholiere Hümeyra, die in de media veel aandacht heeft gekregen, laat zien hoe gruwelijk het uit de hand kan lopen.”

Kwetsbare slachtoffers

Onlangs deed ze onderzoek naar zogenaamde hate crimes, delicten met een discriminatieaspect. “Bijvoorbeeld: je wordt in elkaar geslagen omdat je homo bent. We weten uit de literatuur dat juist het discriminatieaspect ervoor zorgt dat hate crime slachtoffers veel meer worden geraakt, en ook dat ze minder tevreden zijn met de reactie van justitie en politie. Dat werd in het onderzoek van mij en mijn collega’s bevestigd.”

Hoewel geweld tegen vrouwen een rode draad in haar onderzoek vormt, zijn het dus niet uitsluitend vrouwelijke slachtoffers waar ze haar aandacht op richt. “Kwetsbare slachtoffers, dat is eigenlijk het overkoepelende thema,” zegt van der Aa. “Slachtoffers zijn sowieso heel lang onderbelicht gebleven; nog steeds gaat op rechtenfaculteiten de meeste aandacht uit naar daders en verdachten. Deze groep kan alle steun dus wel gebruiken.”

Suzan van der Aa

Dit interview werd gepubliceerd op de Internationale Dag voor de Eliminatie van Geweld tegen Vrouwen op vrijdag 25 november. Op die dag werd de rechtenfaculteit van de UM oranje verlicht als onderdeel van de wereldwijde Orange the World campagne.

Lees ook