Law Blogs Maastricht

Het is bijna tijd voor de verkiezingen. Voorafgaand worden verkiezingsprogramma’s aan menig meetlatten gelegd, die van het CPB, het SCP, vanuit het oogpunt van rechtsstatelijkheid, duurzaamheid, leefomgevingseffecten en ga zo verder. Vanuit ITEM legden wij de verkiezingsprogramma’s aan de meetlat van Europese en grensoverschrijdende samenwerking en de plannen voor grensregio’s.

Deze blog verscheen op 20 oktober 2025 in de Hofvijver, de nieuwsbrief van het Montesquieu Instituut.

Sinds het Kinderopvangtoeslagenschandaal lijkt de rechtsstaat een van de centrale politieke strijdpunten te zijn. De Staatscommissie rechtsstaat, die naar aanleiding daarvan was ingesteld, overhandigde in de zomer van 2024 haar rapport aan het kabinet-Rutte IV, het parlement en de rechtspraak. Haar rapport droeg de veelzeggende titel ‘De gebroken belofte van de rechtsstaat’. Zij kwam daarin tot het oordeel dat de Nederlandse rechtsstaat was verwaarloosd en deed een aantal voorstellen voor verbetering.

Kort daarna trad het kabinet-Schoof aan. Hoewel zijn regeerprogramma stelde dat het de rechtsstaat wil versterken, had dit kabinet vanuit rechtsstatelijk oogpunt soms hoogst twijfelachtige voornemens. Denk aan het plan om staatsnoodrecht in te zetten om de asielinstroom te beperken. Volgens sommigen illustreerde het aantreden van het kabinet-Schoof zelfs dat de beslissende politieke scheidslijn niet langer lag tussen ‘links’ en ‘rechts’, maar tussen ‘democraten’ (die de rechtsstaat omarmen) en ‘antidemocraten’ (die zich tegen de rechtsstaat keren). Met de verkiezingen in aantocht is het daarom interessant om te bezien hoe de verschillende politieke partijen zich verhouden tot de rechtsstaat. Zijn partijen voornemens om de Nederlandse rechtsstaat te versterken en zo ja, hoe?

Deze blog verscheen op 25 augustus 2025 in de Hofvijver, de nieuwbrief van Montesquieu Instituut.

Nadat het kabinet-Schoof op 3 juni zijn ontslag aanbood, verzocht de Koning de overgebleven ministers en staatssecretarissen “te blijven verrichten wat zij in het belang van het Koninkrijk noodzakelijk achten.”

Een dag later maakte minister-president Schoof in de Tweede Kamer duidelijk dat dat verzoek voor hem geen staatsrechtelijke formaliteit is. Hij voelt het als een ‘persoonlijke opdracht’ om met de Kamer te blijven werken aan “onderwerpen die niet kunnen wachten”.

Onverwacht heeft de wereld in de 21^e eeuw opnieuw het toneel gegeven aan een vorm van oorlogvoering die, naar men dacht of hoopte, tot het verleden behoorde: het bevechten of uitroeien van een burgerbevolking. In deze korte bijdrage wil ik stilstaan bij een vraag naar het gebeuren of plaatsvinden van deze vorm van geweld. Ik zal proberen te beargumenteren dat een dergelijk plaatsvinden zich niet laat lokaliseren in termen van tijd of plaats, maar dat zij, omgekeerd, de normaliteit en norm waaronder de mens leeft onherroepelijk zal aantasten.

Op woensdag 18 juni organiseerden het Maastrichts Onderzoekscentrum voor Samenleving en Recht (MOSaR) en Maastricht Science in Court (MSIC) een gezamenlijk symposium over de overbevolkingscrisis in het Nederlandse en Belgische gevangeniswezen.