Law Blogs Maastricht

Sinds de verkiezingen van 26 mei 2019 voor een nieuwe Belgische federale regering zijn intensieve onderhandelingen gevoerd en diverse mogelijke coalities verkend.¹ Uiteindelijk is het de Vivaldi-coalitie² op 30 september 2020 gelukt om een nieuwe Belgische federale regering te formeren.³Deze bijdrage onderzoekt hoeveel muziek het regeerakkoord⁴ van de Vivaldi-coalitie daadwerkelijk bezit als het gaat om de effecten voor de Belgische grensregio’s. Hoewel thans nog niet alle details bekend zijn, staat reeds vast dat België de komende jaren diverse hervormingen staan te wachten.

In deze bijdrage zijn de – door de auteur van deze bijdrage van commentaar voorziene – beleidsinitiatieven opgenomen die grensoverschrijdende gevolgen zouden kunnen hebben. Specifiek staan in deze bijdrage de beleidsinitiatieven centraal die betrekking hebben op de grensoverschrijdende gezondheidszorg en het sociaal-, fiscaal- en klimaatbeleid.⁵

Na 493 dagen van intensieve onderhandelen kent België een nieuwe federale regering¹  Het grootste bedrag dat voor het nieuwe beleid is vrijgemaakt wordt geïnvesteerd in het sociaal beleid, namelijk 2,3 miljard euro van de in totaal 3,2 miljard euro. De doelstelling van de federale regering is om de sociale zekerheid te beschermen en de financiering op lange termijn veilig te stellen. Dientengevolge wordt zowel het stelsel van de sociale zekerheid als het pensioenstelsel de komende jaren flink gemoderniseerd. Deze bijdrage analyseert het sociaal beleid waarbij duidelijk wordt dat de eerste pensioenpijler – het wettelijk pensioen – wordt verstevigd en de tweede pensioenpijler – het werkgeverspensioen – wordt uitgebreid.²

Blijvende disproportionele gevolgen voor het dagelijkse leven in de grensregio

Met het circuleren van het Coronavirus worden door regeringen ingezet op het inperken van de mobiliteit van personen. Thuisblijven en het beperken van niet-noodzakelijke reizen en bezoeken is een veelvuldig ingezet en succesvol recept tegen de oplaaiende Coronabesmettingen. Daartoe wordt ook het grensverkeer aan banden gelegd. Hierbij wordt reisadvies uitgevaardigd en zijn quarantaineregels ingesteld. Recentelijk is het Nederlands beleid hierin gewijzigd, echter onvoldoende zoals deze blog beschrijft.

De Tweede en Eerste Kamer reageerden niet op dezelfde wijze op de beperkingen die de coronacrisis aan het vergaderen oplegde. Pas in de loop van april groeide in de Tweede Kamer het ongemak over de deels zelf opgelegde beperkingen. De Eerste Kamer was toen al meer bezig met de vraag: 'hoe kunnen we weer zo veel mogelijk doen'? De vraag kan zelfs worden gesteld of de Tweede Kamer niet te veel uitging van de onmogelijkheden, in plaats van te streven naar 'zo veel als mogelijk'.

De ‘anderhalvemetersamenleving’ is inmiddels flink op weg om onze nieuwe realiteit te worden. Waar de meesten van ons - zij het met tegenzin - enigszins gewend raken aan de coronamaatregelen, gaat ook het normale leven zoveel mogelijk verder. Zo ook de Nederlandse strafrechtspraak: met videoverbinding en al worden zo goed en zo kwaad als het gaat de (zeer) urgente zaken behandeld. Een hoge prioriteit wordt daarbij gegeven aan ‘corona-misdrijven’, die met een lik-op-stukbeleid aangepakt worden. Zo kan een ‘coronahoester’ voor de strafrechter gebracht worden wegens een bedreiging met zware mishandeling, wat qua ernst gelijkgesteld wordt met een bedreiging door het tonen van een mes.

Tijdens de coronacrisis worden nationale maatregelen in de drie landen aan de Limburgse grenzen niet even goed afgestemd. Daardoor bestaat op dit moment in de grensregio de situatie dat bepaalde grensondernemers tussen wal en schip vallen, zoals in de NRC op 2 april jl. (“Noodsteun voor ondernemers? Niet voor deze ‘grensgevallen”) en recentelijk op 24 april jl. in de Limburger en WijLimburg (“Het lijkt erop alsof de grensondernemer stinkt naar rotte vis”): een Belgische inwoner met een jarenoude viszaak in Nederland, die nu misgrijpt bij de ondersteuningsfaciliteiten. Gezien de complexiteit van de maatregelen is enige nuancering nodig. Sommige maatregelen zijn al afgestemd, andere nog niet en daarom moet met name Nederland in actie komen. Bovendien past het gebrek aan een regeling voor grensoverschrijdende ondernemers niet bij de strategie van een grensoverschrijdende economie.

Als op enig moment de coronacrisis achter ons ligt, zal ongetwijfeld de vraag naar een onderzoek opkomen. Daarbij gaat om de aanpak van de crisis, maar ook over het functioneren van de democratie in brede zin. Het staatsnoodrecht kan altijd worden ingeroepen, maar echte 'Noodwetten democratie' ontbreken grotendeels. Wat bijvoorbeeld als een dergelijke crisis uitbreekt in de maanden voor verkiezingen?

De maatregelen die de Europese Centrale Bank (ECB) de afgelopen weken genomen heeft om de economische gevolgen van The Great Lockdown te verzachten hebben het vraagstuk van democratische legitimatie van de ECB wederom naar voren gebracht. Wie zijn die bestuurders van de ECB die zulke ingrijpende maatregelen nemen over de Europese economie, en uiteindelijk over Europese integratie, en wat legitimeert hun macht?

Als we gemakshalve de moderne democratie laten beginnen aan het begin van de twintigste eeuw met het algemeen kiesrecht, dan zien we dat er in de afgelopen honderd jaar een enorme ontwikkeling is doorgemaakt. Aanvankelijk werd gedebatteerd en gedemonstreerd en kennisgenomen van de politiek en werden er campagnes gevoerd via de geschreven pers, via toespraken op straat, via cartoons en via de verzuilde structuren en organisaties.

Op 17 maart 2020, 296 dagen na de verkiezingen van 26 mei 2019, kreeg België een nieuwe volwaardige regering, hoewel het een minderheidsregering betrof. Dat het record van 541 dagen uit 2010-2011 niet gebroken werd, was te danken aan de coronacrisis die verschillende partijen deed inzien dat een daadkrachtige regering noodzakelijk was om de crisis het hoofd te bieden. In deze bijdrage wordt uiteengezet hoe één en ander zo ver is kunnen komen en hoe het gegeven dat de regering Wilmès II een minderheidsregering is, niet in de weg staat aan een slagvaardig optreden in de crisis.

Het vergelijken van cijfers over corona besmettingen en sterfte kan misleidend zijn

Het aantal personen dat in België aan de gevolgen van het Coronavirus (COVID-19) overlijdt ligt hoger dan in haar buurlanden. Door dat hoge sterftecijfer lijkt het alsof België het minder goed doet dan haar buurlanden. De Volkskrant kopte op 17 april zelfs dat België Europese koploper is wat betreft het aantal sterfgevallen. In Nederland aan de andere kant, berichtte het CBS eerder dat het werkelijke aantal sterfgevallen in een week tot wel twee keer hoger ligt dan officieel wordt gerapporteerd. De cijfers uit Duitsland zijn voor veel experts ook verrassend. Het is tot vandaag een raadsel waarom de sterftecijfers in Duitsland zo laag zijn. Hoe kan het dat de verschillen tussen deze drie landen zo groot zijn? Om dit uit te zoeken, moeten we een nadere blik werpen op de statistieken en de wijze van rapporteren over corona besmettingen.

Creativiteit is meer dan ooit gevraagd in de creatieve sector

De Corona-crisis en de lockdown slaan hard toe, met name in de culturele en creatieve sector. Een sector die van oudsher een precaire balans heeft met weinig vet op de botten. Daar komt nu bovenop dat de meeste kernactiviteiten worden afgelast door het COVID-19 coronavirus. Concerten, exposities, uitvoeringen, onderwijsactiviteiten... menselijke interactie en sociale samenkomst staat hierbij centraal. Het hele ecosysteem van de sector is in gevaar. En daarmee zitten ook al diegenen die bijdragen aan de sector zonder inkomsten. Van kleine lokale initiatieven tot grote internationale evenementen: ze worden voor onbepaalde tijd afgelast. Hoe wordt hiermee omgaan?

Tijdens het Paasweekend was er onduidelijkheid over wat de regels nu eigenlijk zijn aan de Duits-Nederlandse grens. Wat mag eigenlijk nog wel als het gaat om reizen vanuit Nederland naar Duitsland en vice versa? Zowel de regering in Noordrijn-Westfalen (NRW) als in Nederland hebben aanbevelingen gecommuniceerd om met Pasen het land niet binnen te komen. Beste toeristen: blijf weg! Dat klonk als een goed advies. Of was het een verbod? Dat maakt namelijk nogal verschil. Maar uit de communicatie van de beide overheden werd niet duidelijk welke van de twee, advies of verbod, precies bedoeld werd.

Het is wellicht wat eigenaardig reflecties over de rol van de EU op het terrein van de volksgezondheid, en de huidige corona-crisis in het bijzonder, te beginnen in 1952, maar toch doe ik het. In december van dat jaar organiseerde de Franse regering een conferentie in Parijs waaraan vertegenwoordigers van tal van staten, waaronder de zes EGKS-lidstaten, deelnamen. Onderwerp op de agenda: de mogelijke oprichting van Europese Gezondsheidsgemeenschap.

Tijdens de financiële crisis was Nederland, mede in de persoon van Jeroen Dijsselbloem als voorzitter toen van de Eurogroep, één van de voorstanders van een strenge benadering van landen in financiële nood. Financiële hulp mocht alleen bij uiterste nood en met en na strenge hervormingen. Rutte sprak destijds tijdens de verkiezingen die later zouden leiden tot Rutte 2 (VVD en PvdA) uit dat er geen verdere steun naar Griekenland zou gaan. Wat daarna trouwens wel gebeurde.

Thuis werken en enig veldwerk doen. Het is me een genoegen om tijdens de lunchpauze of in de avond de grens op te zoeken en te bewandelen, want ik wil weten hoe onze zuiderburen de grens hebben afgezet. De Nederlands-Belgische grens is zo’n 300 meter van mij vandaan. Pas onlangs realiseerde ik me dat mijn vader die grens ooit bewaakte, in de zestiger jaren als lid van de Koninklijke Marechaussee. Door de Europese eenwording werd de grens steeds minder zichtbaar, tot het coronavirus toesloeg. Zonder vignet voor woonwerkverkeer mag je niet meer passeren over de hoofdwegen. Met de auto over de vele sluipwegen gaat niet door de roadblocks en hekken die overal geplaatst zijn. Met de fiets of te voet kan, soms met enige moeite, maar mag niet. Geen Nederlandse politieagent te zien, wel veel Belgische agenten. Ze handhaven de regels die de laatste weken telkens verscherpt zijn.

Grensoverschrijdende niet-coördinatie

Gisteren was ik in Maastricht bij de Belgische grens die niet meer dan 1 kilometer achter mijn huis ligt. Ik wilde het met mijn eigen ogen zien: de grens werd gesloten. De Belgische regering heeft barrières opgeworpen om te voorkomen dat we het land binnenkomen. Bij ITEM werken we al vijf jaar aan het verminderen van de bestaande juridische en fiscale problemen in onze grensoverschrijdende Euregio. En nu is de grens gesloten. De weg is afgesloten. Dit is natuurlijk het tegenovergestelde van een succesvolle Euregionale integratie.

Het coronavirus lijkt zich als een olievlek over Nederland te verspreiden. Het kabinet heeft inmiddels drastische maatregelen genomen om verspreiding van het virus tegen te gaan. Scholen en kinderdagverblijven dienen voorlopig hun deuren te sluiten. Datzelfde geldt voor eet- en drinkgelegenheden, sport- en fitnessclubs. Met de uitbraak van het coronavirus is ook het aantal bedrijven dat een beroep doet op de regeling Werktijdverkorting in korte tijd explosief gestegen. Afgelopen dinsdagavond kondigde het kabinet een pakket steunmaatregelen aan om banen en inkomens te beschermen. De Tijdelijke noodmaatregel overbrugging voor werkbehoud (NOW) is daar een van.

Afgelopen november heeft de Europese Commissie (EC) Nederland een advies gestuurd waarin staat dat Nederland haar belastingregels moet aanpassen. De huidige regels belemmeren namelijk dat pensioen dat in Nederland is opgebouwd kan worden meegenomen als je naar het buitenland verhuist. De zogenoemde grensoverschrijdende waardeoverdracht van pensioen legt de discussie bloot tussen Europese vrijheden en fiscale autonomie. Het kabinet wijst namelijk de Europese inmenging in belastingen en pensioenen af, terwijl het hierdoor de vrijheid van verkeer in de EU moeilijker maakt. Daardoor loopt het kabinet nu het risico dat de EC een zaak aanspant bij het Europese Hof van Justitie. Hoe het zo ver gekomen is lees je in deze blog.

Verslag wordt gedaan van de bezoeken aan de facultaire groepen. Daarnaast volgt een overzicht van enkele hoogtepunten in de voorbije weken.

De instelling van een Nationale Coördinator Digitale Zorg, een rechtszaak tegen Nederlandse apps die onnodig veel persoonsgegevens verzamelen en een lichtkunstwerk om overprikkeling tegen te gaan: zomaar een aantal van de ideeën die de Nationale Denktank 2019 afgelopen donderdag 12 december presenteerde. Sinds 2006 wordt jaarlijks een groep jonge academici gevraagd na te denken over een maatschappelijk thema en concrete oplossingen aan te dragen om dit thema te lijf te gaan.

Met behulp van de hele facultaire gemeenschap zijn onze onderwijsruimten de afgelopen weken voorzien van een naam. Dit helpt om de ruimten beter te vinden én om uit te stralen dat ons gebouw een juridische faculteit huisvest.

Afgelopen week kwam de nieuwe Times Higher Education ranking van juridische faculteiten uit. Onze faculteit doet het daarin heel goed en staat op plek 10 van juridische faculteiten in Europa en op plek 40 wereldwijd. Wat moeten we hier mee?

Op 27 februari jl. deed het US Supreme Court een interessante uitspraak over de immuniteit van een internationale organisatie. Het gaat om de International Finance Corporation (IFC),  een onderdeel van de World Bank Group. 184 staten, waaronder India en de VS zijn aangesloten. Deze organisatie financierde de ontwikkeling van een kolencentrale (de Tata Mundra Power Plant) in India (Gujarat) met $ 450 miljoen.

Het overheidspensioen in België staat aan de vooravond van een hervorming. Het wetsvoorstel gemengd pensioen zal, na bijna een jaar onder hevige discussie te hebben gestaan, binnenkort als wet ingevoerd te worden. Wat houdt het gemengd pensioen precies in?