Toekomsten
Heeft klassieke muziek een toekomst? En hoe ziet die eruit? Wie de discussies in kranten, wetenschappelijke tijdschriften, op conservatoria en in de orkestpraktijk volgt, vindt meerde- re antwoorden. Eén schetst hoe een langzaam slinkend en vergrijzend publiek onafwendbaar leidt tot het einde van het traditionele concert. Een andere toekomst verwacht vernieu- wing door alternatieve concertvormen, nieuw elan op sociale media, festivals buiten de concertzaal en projecten met maat- schappelijke partners. Weer een andere toekomst toont een meer diverse en duurzamere kunstvorm die zelfbewust voor meer mensen van belang wil zijn.
Elk van deze drie toekomsten definieert andere problemen. Zo is er het probleem van de samenstelling van het publiek en de constatering dat klassieke muziek jongeren niet meer aanspreekt. Een tweede probleem is het veronderstelde elitai- re karakter van de kunstvorm; door sociale en financiële bar- rières worden grote groepen in de maatschappij niet bereikt. Ten slotte is er het ‘museum’-probleem waarbij de klassieke muziek gevangen zit in het verleden en niet in staat is om te reageren op veranderingen in de samenleving en daardoor steeds minder voeling heeft met wat er om zich heen gebeurt.
Het Engels biedt de mogelijkheid om van een zelfstandig naamwoord een werkwoord te maken. Het woord ‘future’ wordt dan ‘futuring’. Dat duidt het werk aan dat nodig is om een toekomst te creëren. In april organiseerde het MCICM een symposium over ‘toekomsten’ – als werkwoord – in de klassieke muziek. Onderzoekers, docenten en musici uit Europa gaven voorbeelden van aanstormende en wenkende toekomsten. Technologische ontwikkelingen zoals kunst- matige intelligentie, interactieve muziekuitvoeringen via online multimedia en het gebruik van apps tijdens concerten veranderen ons idee van wat een concert kan zijn. Conserva- toria en muziekscholen staan voor de uitdaging om de musici van morgen op te leiden voor een praktijk die juist zij vorm zullen geven. En grote maatschappelijke vraagstukken zoals klimaatverandering vragen om bezinning op ingesleten routi- nes, maar bieden ook kansen om klassieke muziek op nieuwe manieren betekenis te geven: hoe moet Beethoven klinken in een opwarmende wereld?
De presentaties tijdens het symposium zijn terug te zien op de website van het MCICM. Ze vormen ook het materiaal van een boek over ‘toekomsten’ in de klassieke muziek dat volgend jaar zal verschijnen. Want interessanter dan voorspel- len hoe die toekomsten eruit zullen zien is om er alvast aan te beginnen.
Neil T. Smith en Peter Peters
Postdoc onderzoeker en directeur van het MCICM
