De Weg naar Maastricht
Wat zou je iemand vragen die, in de woorden van de organisatie, de afgelopen 70 jaar een grote rol speelde in het verhaal van de wetenschap? Precies die mogelijkheid diende zich aan voor een klein aantal bachelorstudenten. Op een winterse ochtend in januari namen zij namen deel aan een vraag-en-antwoordgesprek met Sir Roger Penrose.
Een aanzienlijk deel van de vragen gaat over het beoefenen van wetenschap. Sir Roger Penrose staat bekend om zijn onconventionele ideeën en het verbinden van meerdere disciplines. Dit intrigeert de aanwezige studenten duidelijk. “Hoe vindt u een manier om een nieuwe theorie helemaal vanaf nul te bedenken?”, vraagt een van hen. Het antwoord van professor Penrose is mogelijk even onorthodox als de theorieën die de vraag inspireerden. Ter illustratie vertelt hij een anekdote uit zijn tijd als PhD-student. Hij raakte verzeild in gedachten tijdens een college over superpositie. “Gelukkig raakte ik afgeleid. Doordat ik de uitleg miste, heeft het onderwerp me sindsdien niet meer losgelaten.”
…en dieren?
Te midden van diepgaande discussies over bewustzijn, natuurkunde en de aard van de werkelijkheid, bracht een opvallend aantal beesten lucht in het gesprek. Zo stelde professor Dekker bijvoorbeeld de vraag of Sir Roger Penrose zichzelf zag als vos (“bezig met veel kleine dingen”) of als egel (“bezig met één groot ding”) wanneer het op wetenschapsbeoefening aankwam. Professor Penrose koos uiteindelijk voor een “vos met stekels”.
Een discussie over of onze perceptie invloed heeft op wat wij denken dat natuurwetten zijn, leidde enige tijd later tot een speels zijspoor. Welke dieren nemen het over als de mens er niet meer is? Octopussen werden als goede optie gezien (“hele slimme beesten”), maar ook dolfijnen en olifanten (“hun slurf is best handig, veel beter dan dolfijnenvinnen”) passeerden de revue.
Het Maastrichtse antwoord
Wanneer het over didactiek gaat, heeft een andere student nog wel een vraag. “Waarom denkt u dat verschillende disciplines zoals natuurkunde, wiskunde en filosofie allemaal apart gedoceerd worden? Naar mijn idee is het logisch om ze samen te onderwijzen, omdat de onderwerpen onderling zo sterk verbonden zijn.” Professor Penrose: “Er zijn twee antwoorden op deze vraag en die spreken elkaar tegen. Eén daarvan is: als je vooruitgang wil boeken in de wetenschap, moet je één klein onderwerp extreem goed begrijpen. Dan kan je wellicht verder gaan dan anderen op dat gebied. Aan de andere kant moet je dat deelonderwerp begrijpen in de context van natuurkunde, of wiskunde, als geheel. Concentreer je je dus op één onderwerp, of spreid je je interesses breed?”
Professor Dekker heeft er zo zijn eigen gedachten over. “Het Maastrichtse antwoord is om de brede aanpak te kiezen,” zegt hij, “wanneer je kijkt naar het lesaanbod hier. Tenminste, tijdens de bachelorfase.” Sir Roger Penrose: “Ik denk dat er geen algemeen antwoord is. In mijn geval probeer ik het beide te doen. Het hangt denk ik af van wie je bent.”
Sir Roger PenroseHet is een uitdaging om Sir Roger Penrose kort te introduceren. De Britse natuurkundige, wiskundige en wetenschapsfilosoof heeft een lange lijst prestaties op zijn naam staan. Hij deelde de Wolf Prize in Physics bijvoorbeeld met professor Stephen Hawking, voor hun werk aan de algemene relativiteitstheorie en de natuurkunde van zwarte gaten. Zijn invloed is ook te vinden in kunst: zogenaamde Penrose-driehoeken, Penrose-trappen en Penrose-tegels spelen een prominente rol in het werk van kunstenaars als M.C. Escher. Sir Roger Penrose schreef bovendien een aantal populair-wetenschappelijke boeken. |
Onder de indruk (maar wel bij de feiten blijven)
De brede en interdisciplinaire insteek van de UM kwam in ieder geval duidelijk naar voren tijdens het vraag-en-antwoordgesprek. Gevraagd naar zijn ervaringen met de UM-studenten, zei Sir Roger Penrose: “Ik was erg onder de indruk van ze.” Hij bleef echter trouw aan een van de centrale thema’s van de discussie, namelijk hoe belangrijk het is om de realiteit te beschrijven, en voegde er onmiddellijk aan toe: “Nou, van de studenten waar ik mee gepraat heb. De studenten die ik niet heb ontmoet, daar weet ik natuurlijk niks van!”
De Weg naar de WerkelijkheidSir Roger Penroses bezoek aan Maastricht was onderdeel van een langer bezoek aan Nederland, ter viering van de Nederlandse vertaling van zijn boek The Road to Reality (De Weg naar de Werkelijkheid). Dr. Ronald Westra (DKE) draagt bij aan de flaptekst van de Nederlandse editie van het boek. “In De weg naar de werkelijkheid neemt Sir Roger Penrose ons mee op een boeiende speurtocht naar de ultieme wetmatigheden van de realiteit”, schrijft hij. Ter gelegenheid van het bezoek is ook een Nederlandstalige podcast met Dr. Westra verschenen over onder andere natuurkundig onderzoek aan de UM. |
Fotografie: Philip Driessen