“Eten is om te delen”

Haar moeder heeft een katholieke achtergrond, haar vader een islamitische. “In Srebrenica stond naast de moskee een orthodoxe kerk en in Tuzla was een katholieke kerk. Ik ben niet religieus opgevoed, maar de religieuze feestdagen werden wel gevierd. Met al die verschillende religies waren er dat nogal wat en eten speelt daar vaak een rol in. Met Kerstmis bijvoorbeeld, gingen we naar de oudste zus van mijn moeder. Dat betekende niet een of twee, maar vier dagen lang eten. Er werden enorme hoeveelheden gemaakt. Van taarten tot gevulde zuurkoolbladeren. Het was een zoete inval en er was genoeg voor iedereen. In Bosnië is eten om te delen. Ook nu nog kook ik altijd voor meer dan de vier personen van ons gezin. In Nederland heb ik erg moeten wennen aan de vraag ‘eet je dan mee?’ Dat is in Bosnië geen vraag. Ik heb een Turkse buurvrouw, daar is het net zo, dat herkennen we bij elkaar. Laatst had ik uit Lissabon een doosje pasteis de nata meegenomen. Mijn zoon Pep nam een hap en zei: ’Oh wat lekker, zullen we deze niet delen?’”
 

Identiteit

De Bosnische keuken is niet ingewikkeld. “Het is heel puur koken met wat de seizoenen te bieden hebben. Opgediend in grote schalen en met veel aandacht bereid. Stoofschotels van groenten en vlees met mediterrane kruiden als laurier, peterselie en basilicum. Comfortfood.” Haar moeder kookte heerlijk. Als geen ander maakt ze pita, een van Habibović’s lievelingsgerechten. “Ze is heel goed met deeg, ik niet zo. 

Koken is goed voor jezelf zorgen. Tijdens haar studie en daarna, toen ze voor onderzoek in het buitenland zat, kookte ze altijd voor zichzelf. “Sommige mensen vinden dit niet de moeite, maar dat heb ik nooit gehad. Ik hou ook niet van een boterham op de hand ofzo. Ook toen ik alleen woonde, dekte ik de tafel en at smakelijk. Ik herinner me dat ik in Boston een kamer huurde bij een oudere dame. De goed uitgeruste keuken deelden we. Toen ik de oven wilde gebruiken moest ik daar eerst een stapel boeken uit halen. Zij bleek bijna altijd buiten de deur te eten en als ze al eens thuis at, at ze altijd hetzelfde: een bevroren tilapia filet met een saus uit een potje, opgewarmd in de magnetron. Zo zou ik niet kunnen leven.” 
 

Overdracht

Haar kinderen spreken geen Bosnisch maar ze weten wel alles over de Bosnische (eet)cultuur. “Over twee weken gaan we naar mijn tante die in Kroatië woont. Mijn dochter Mia en ik verheugen ons nu al op de gestoofde paprika’s. Dat zijn andere paprika’s dan hier: dunner. Je stooft ze met wat uien, tomaten en zout, heel simpel maar zo lekker. Dat gaan we zeker iedere dag voor de lunch maken.” Ze reisde met haar gezin verschillende keren terug naar haar moederland; vorig jaar nog naar Sarajevo. In Srebrenica zijn ze nog niet geweest. “Het is ook niet meteen een toeristische trekpleister”, zegt ze met enig gevoel voor understatement, “en we hebben er ook niemand meer wonen die we kennen. Maar het zal er zeker een keer van komen. 

Het verhaal van mijn vader kennen ze en dat vinden ze natuurlijk heel erg, maar, en dat vind ik belangrijk, deze verschrikkelijke gebeurtenis bepaalt niet wie wij zijn. We hebben het meer over hoe de cultuur waarin ik opgegroeid ben, mij maakt tot wie ik ben, dan dat het per se gaat over oorlog. Ik houd van die verschillen in culturen. Je kunt mij overal neerzetten, ik zal mijn draai vinden. Als je elkaar maar probeert te begrijpen, daar draait het voor mij om.” 

Dit jaar is het 30 jaar geleden dat de genocide in Srebrenica plaatsvond en dat wordt onder andere herdacht met het multimedia project De 11 stemmen van Srebrenica waarin ook Habibović haar verhaal doet.

Tekst: Annelotte Huiskes
Fotografie: Hannah Lipowsky