Vernieuwend onderwijs in personen- en familierecht

Uit onderzoek van het Ministerie van onderwijs bleek dat studenten ontevreden zijn over hun aansluiting van hun opleiding op de beroepspraktijk. Bovendien toonde onderzoek aan dat de vaardigheden die juristen nodig hebben, veranderen onder de invloed van technologie. “Juist het vak Personen- en Familierecht leent zich voor de ontwikkeling van allerlei andere vaardigheden, naast de puur juridische kennis. Het is leuk en aardig als je de wet kent, maar in de praktijk gaat het vaak nét wat anders”, legt Gwen uit. “Daarom wilden we kijken hoe we de vaardigheden die nodig zijn bij zulke processen kunnen trainen. Hoe we een vak kunnen opzetten waar je naast de juridische kennis, óók de procedurele kennis vergroot.”

Real-life simulatie als oplossing

Het idee om een real life situatie te simuleren ontstond. Voor Claudia is deze vorm van onderwijs niet nieuw. Bij de rechtenopleiding van Zuyd Hogeschool worden al langere tijd verschillende werkvormen in het onderwijs verweven. “Janneke en ik geven al langer een simulatiemodule, De Familiejurist. Dit keuzevak wordt twee keer per jaar aangeboden: een keer in samenwerking met de Universiteit Maastricht en een keer met alleen binnen Zuyd Hogeschool. Hierin ligt de focus niet op het procederen, maar het adviseren”, legt Claudia uit. “We vinden het leuk om kennisclips op te nemen of een oefentoets in een andere vorm te gieten, zoals een escaperoom. Het is leuk om eens wat nieuws te proberen, wat geks. Natuurlijk wel onderwijskundig verantwoord, en met een didactische bril op gemaakt.” Daarnaast wordt ook 

Voordat Gwen en Claudia aan de tekentafel gingen zitten, deden ze een enquête onder juridische professionals, zoals notarissen, rechters en advocaten. Welke skills zouden studenten moeten bijleren? Welke thema’s moeten terugkomen in het vak? “Met die informatie zijn we aan de slag gegaan. Aan de hand van oude dossiers, jurisprudentie en literatuur bouwden we een casus”, zegt Gwen. “In acht weken tijd doorlopen de studenten een heel scheidingstraject, waarin ze Maurits en Sabine, een fictief koppel dat uit elkaar gaat, bijstaan. Dat brengt allerlei uitdagingen en problemen met zich mee.”

Samen onderwijs volgen

In het vernieuwde vak zijn de onderwijsgroepen van Zuyd Hogeschool en Universiteit Maastricht samengevoegd. Ze krijgen samen les op locatie in Sittard of Maastricht en werken aan groepsopdrachten. Om het vak optimaal af te stemmen op zowel hbo- als wo-studenten, wordt bij de opdrachten rekening gehouden met de gewenste diepgang van bepaalde thema’s. Zo wordt op Zuyd Hogeschool in het eerste jaar het thema afstamming behandeld, maar hebben de studenten van de UM het ook al gehad over sub onderwerpen zoals draagmoederschap. De manier waarop de lessen en het lesmateriaal worden aangeboden, is voor iedereen hetzelfde.

Al het lesmateriaal is verzameld in een online omgeving. Hier is van alles te vinden: van informatie over Maurits en Sabine en video’s die de lesstof verrijken, tot opdrachten. Zo zijn er video’s van Maurits en Sabine te vinden, waarin ze hun persoonlijke situatie uitleggen en de studenten om hulp vragen. Na het kijken van een video kunnen de studenten verdiepende vragen stellen aan een voorgeprogrammeerde chatbot die de cliënten representeert en krijgen ze toegang tot een groot dossier met bewijsstukken, gebonden aan de persoon die ze bijstaan. Daarnaast zijn er ook kennisclips beschikbaar, waarin een professional uit de praktijk, zoals een bijzonder curator, vertelt over zijn werk en hoe hij in bepaalde situaties zou handelen. Alle studenten volgen dezelfde colleges en krijgen iedere week een gastcollege over het thema dat die week centraal staat. “Daarnaast zijn de Zuyd-studenten verplicht om naar inhoudelijke colleges en Praktische en Professionele Vaardigheden te komen. UM-studenten zijn daar natuurlijk ook welkom. Hier kun je samen met je medestudenten werken aan de opdrachten en vragen stellen aan de docent”, legt Gwen uit. “Wat we wél scheiden, is de toetsing. Wij beoordelen de studenten op basis van de stukken die ze tijdens het blok hebben gemaakt, een gesimuleerde zitting en een kennistoets.” Bij Zuyd Hogeschool wordt de kennis getoetst door middel van een eigen kennistoets en een assessment, waarbij de studenten moeten reflecteren op wat zij hebben gedaan, individueel en binnen de groep, en hoe ze dit anders zouden aanpakken in de toekomst.

Het verhaal gaat verder onder de fotogalerij.

Van én met elkaar leren

Vanuit hun rol als docent zien Claudia en Gwen hoe de studenten van de universiteit en de hogeschool van elkaar verschillen in werkwijze en leerhouding en daardoor van elkaar leren. “Wat onze studenten kunnen leren van de UM-studenten is zelf eens te neuzen in de jurisprudentie. Niet alleen wanneer ik het zeg”, geeft Claudia als voorbeeld. Gwen heeft er nog een: “‘De studenten van Zuyd Hogeschool hebben meer ervaring met het opstellen van processtukken. Daar hebben de UM-studenten veel van geleerd.” 

Bij het samenwerken komt ook onderling vertrouwen kijken, maar als je elkaar nog maar net kent kan dat lastig zijn als je in groepsverband opdrachten moet maken. Daar hebben wij dus ook van geleerd!” In het volgende blok willen Gwen en Claudia graag rekening houden met de verschillende werkwijzen door de studenten afspraken te laten maken in de eerste week.

Positieve geluiden

Wat heeft de transformatie van het onderwijsblok tot nu toe opgeleverd? “Iedereen is geslaagd!”, zegt Claudia. “En dat is niet omdat wij een hele makkelijke toets hebben gemaakt. Die wordt vooraf grondig geanalyseerd en beoordeeld op betrouwbaarheid. En we zijn niet alleen blij dat de resultaten zo goed zijn. De inhoud en kwaliteit van het blok is ook erg positief beoordeeld door onze studenten en de professionals die eraan meewerkten. Er werd nog nét geen confetti over ons uitgestrooid”, voegt ze er grappend aan toe. Studenten die instromen in het mastertraject laten weten dat ze beter zijn voorbereid en de theorie veel beter beheersen. Gwen: “’Als ik niet bij u in de klas had gezeten, dan had ik dit allemaal niet gehaald’, zei een student laatst tegen me. In het eerste blok van de master krijgen studenten te maken met huwelijksvermogensrecht. Ja, dan is het wel fijn als dat je er al een en ander van af weet.”

Ook de gastsprekers uit het werkveld zijn erg te spreken over het blok Personen- en Familierecht en willen graag investeren in de toekomst van de studenten. “Bijna iedere professional die tot nu toe heeft meegewerkt aan het blok doet de volgende ronde weer mee. Het spreekt zich zelfs al rond bij hun collega’s”, vertelt Claudia. “Ook mensen met een eigen kantoor, die afhankelijk zijn van hun omzet, kiezen ervoor om een dag geen omzet te draaien omdat ze het zó leuk vinden om de studenten wat te leren.”

En Claudia en Gwen? Die zijn meer dan tevreden met de resultaten én de onderlinge samenwerking. “We kennen elkaar al langer, van eerdere samenwerkingen, maar ik leer iedere dag van Claudia. Ze is een soort wandelende encyclopedie,” lacht Gwen. “We doen dit samen en staan samen voor de onderwijsgroep. Misschien denken studenten wel eens ‘daar heb je die twee mafkezen weer’, maar wij voelen elkaar heel goed aan. De samenwerking gaat helemaal vanzelf.”