“Laat ik duidelijk zijn,” zegt Matthijs Limpens, hoofd van de huisartsopleiding, aan het begin van dit gesprek. “Het huisartsentekort is geen huisartsenprobleem. Het is veel groter dan dat.” Allereerst maar even de cijfers. Landelijk worden er steeds meer huisartsen opgeleid: in 2010 waren dat er 620, dit jaar zijn het er 850. “In Maastricht en Eindhoven samen stromen nu jaarlijks 96 aios in voor een driejarige opleiding ‘voor en door’ de regio. We zetten ons regionale netwerk in en werken zo mee aan continuïteit van de huisartsenzorg in Limburg en Zuidoost-Brabant.”

Eén van die huisartsen in spé is Moniek Wouda, bezig met het derde jaar van haar opleiding. Ook zij ervaart dat er tekorten zijn. “Als mijn opleiders vakantie hebben, is het een probleem om vervanging te regelen, zelfs in een regio waar het qua huisartsentekort eigenlijk nog wel meevalt.”

Uit onderzoek dat in 2018 werd uitgevoerd in opdracht van de Landelijke Huisartsen Vereniging en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport blijkt dat er volgend jaar in 22 regio’s in ons land sprake is van een tekort aan huisartsenzorg, ondanks het feit dat de huisartsenopleiding in de groei zit. Deels komt dat door wat Limpens “reëel werken” noemt. Huisartsen die met pensioen gaan, worden opgevolgd door een generatie die 40 uur per week wil werken, in plaats van de gebruikelijke 60 tot 80 uur van hun voorgangers. Daarbij kiezen deze jonge dokters minder snel voor een eigen praktijk; liever werken ze, zeker aan het begin van hun carrière, op zzp-basis als waarnemer. Toch, zegt Limpens, ligt daar niet de kern van het probleem.

Het is namelijk de huisarts die de rekening betaalt van de forse bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg en de jeugdzorg, evenals de verkleining van het sociale domein. “Patiënten die op een wachtlijst staan en dus nergens anders terecht kunnen, komen ter overbrugging naar de huisarts, en dan is het pappen en nathouden,” zegt Wouda. Limpens: “Ondanks de verschillen tussen gemeenten kun je zeggen dat het hele sociale domein - het maatschappelijk werk, de sociale dienst, en de overheid zelf - ingewikkeld is geworden en daardoor moeilijk benaderbaar voor patiënten.” De huisarts, daarentegen, is wel benaderbaar. En zo stapelen de taken zich op.

Het gebrek aan bedden in de zorg leidt onvermijdelijk tot schrijnende situaties die ook de huisarts niet kan voorkomen. Wouda: “In onze praktijk was er een oudere dame die geen plek kreeg in een psychiatrische instelling. Op een dag vonden we haar thuis in haar eigen ontlasting. Toen werd het een crisisopname. Zover moet het dus komen.” Terwijl het zorgen voor patiënten, datgene waar elke arts volgens Limpens zijn zingeving uit haalt, om allerlei redenen moeilijker wordt, is er ook sprake van een toenemende bulk aan administratief werk. “De regeldruk vanuit onder meer de overheid en zorgverzekeraars leidt tot frustratie,” erkent Limpens. “Als je het in de kern van je werk al heel druk hebt, kun je die ballast er eigenlijk niet bij hebben.”

“De hoeveelheid werk is meer gegroeid dan waarop de bestaande capaciteit berekend is”. Zonder de extra’s voortkomend uit beleidskeuzes zou de capaciteit mogelijk voldoende zijn, stelt hij. “De opleiding is de afgelopen jaren fiks gegroeid, maar zonder beleidsaanpassing blijft het dweilen met de kraan open.”