“We moeten nu in actie komen”

Mensen brengen dit ‘gezondverstandgedrag’ niet gauw in verband met de gezondheid van de hersenen. In een onderzoek onder 700 Limburgers ontdekte het team van Köhler dat maar weinig 40- tot 75-jarigen de link met dementie legden. “Bewustwording creëren is cruciaal. Mensen zijn bang genoeg voor dementie om de informatiemoeheid te kunnen doorbreken; het kan aanzetten tot veranderingen in levensstijl.” Maar er zijn natuurlijk grenzen. “De onderzoeken die we gebruiken zijn observationeel. Voor veel risicofactoren ontbreekt direct causaal bewijs. We kunnen alleen achterhalen hoe risico's veranderen bij grote groepen, niet bij individuen.”
 

Bovendien zijn er factoren waar je als individu geen invloed op hebt. “Niet iedereen kan zomaar verhuizen naar een plek met minder luchtvervuiling. Sociaaleconomische verschillen maken een gezonde levensstijl voor sommigen minder haalbaar. Het gaat er niet om mensen ergens de schuld van te geven. We willen mensen informeren welke interventies hun risico op dementie kunnen verminderen en zo de volksgezondheid verbeteren.”
 

Köhler schrijft het succes van zijn onderzoeksgroep toe aan de interdisciplinaire aanpak van de UM, de nauwe samenwerking met het MUMC+ en de uitzonderlijk sterke geworteldheid in de regio. “Het Alzheimer Centrum Limburg heeft een heel grote groep samenwerkingspartners, van gemeenten en zorgprofessionals tot culturele en recreatieve diensten. We kunnen putten uit gegevens van de Maastricht Aging Study en de Maastricht Studie. Sinds kort werken we zelfs samen met basisscholen om intergenerationele bewustwording over hersengezondheid te stimuleren.”

In samenwerking met de GGD Zuid-Limburg voerde Köhler in 2018 de campagne Wij zijn zelf het medicijn. “We gaven lezingen, ontwierpen posters, spraken met de pers en ontwikkelden de gratis MijnBreincoach-app.” Hij leidt ook het Nederlands Dementie Preventie Initiatief, een nationaal consortium dat in 2025 een vernieuwde bewustwordingscampagne zal voeren.

“We werken samen met huisartsen om dementiepreventie in de spreekkamer te krijgen. Het kan gemakkelijk worden geïntegreerd in bestaande protocollen voor cardiovasculair risicomanagement,” zegt Köhler. Hij probeert dementiepreventie ook op te nemen in curricula van zorgopleidingen en de protocollen van andere zorgverleners. “We bieden levensstijlcoaching voor mensen met geheugenproblemen die nog niet de diagnose dementie hebben gekregen. Dit zou ook geïntegreerd kunnen worden in het Vitaliteitsloket van het MUMC+, waar specialisten hulp bieden bij het verbeteren van de levensstijl.”
 

Limburg is een vergrijzende provincie, waar mensen relatief veel gebruik maken van de auto. De regio kent een hele reeks aan sociaaleconomische uitdagingen en de inwoners hebben over het algemeen een slechtere gezondheid, een lagere levensverwachting en hogere percentages dementie dan andere Nederlandse regio's. “Het ministerie van VWS heeft ons opdracht gegeven om regionale verschillen in beïnvloedbare risico's te bestuderen – de risico's waarbij levensstijlinterventies dementie kunnen helpen voorkomen.”

Er zitten veelbelovende medicijnen aan te komen, maar Köhler zegt dat deze nog niet klaar zijn voor breed gebruik. Lecanemab is een geneesmiddel dat eiwitplaques in de hersenen verwijdert. Als het in de vroege stadia van dementie wordt toegediend, vertraagt het de cognitieve achteruitgang. “Het is een subtiel effect,” zegt Köhler, ”en duur en nogal onpraktisch. Maar het is zeker een eerste stap. Gezien de wetenschappelijke vooruitgang van de afgelopen jaren denk ik dat we optimistischer kunnen zijn dan ooit. Toch is preventie het allerbelangrijkst. Twintig jaar geleden werd preventie verwaarloosd in de hoop op een farmaceutische oplossing die er nooit kwam. Ik denk dat we moeten investeren in zowel behandeling als preventie.”


Tekst Florian Raith
Fotografie Philip Driessen