In Memoriam Mathieu Segers

Prof. Dr. Mathieu Segers was hoogleraar Hedendaagse Europese Geschiedenis en Europese Integratie aan de Universiteit Maastricht, bij de Faculty of Arts and Social Sciences. Tevens bekleedde hij de bijzondere leerstoel EuropaChair bij Studio Europa Maastricht. Zijn werk concentreerde zich op de geschiedenis en voorgeschiedenis van de Europese integratie, trans-Atlantische betrekkingen en actuele Europese aangelegenheden.

Mathieu komt op jonge leeftijd al in aanraking met de onderwerpen die hij later zou gaan bestuderen. Hij groeit op in Maastricht in een liefdevol gezin waar politieke en maatschappelijke vraagstukken aan de keukentafel worden besproken. Rond die tijd vindt er een ommezwaai in de geschiedenis plaats met de val van de Berlijnse Muur. Een gebeurtenis die veel indruk maakt op de jonge Mathieu. De val van de Muur luidt een nieuw hoofdstuk in de Europese integratie in, dat wordt bezegeld met het Verdrag van Maastricht in 1992. De voorbereidende Eurotop in 1991 vindt op een steenworpafstand van zijn ouderlijk huis plaats; de wereldpolitiek landt letterlijk bij hem voor de deur. Als scholier ruilt hij voor even het voetbalveld in voor de dranghekken. Hij weet ondanks de zware beveiliging in de buurt van de Duitse bondskanselier Helmut Kohl en zijn entourage te komen. Wellicht is op dat moment zijn fascinatie voor de Frans-Duitse as ontstaan. Mathieu voelt als jongeman al haarscherp aan dat dit een historisch moment is, een moment waarop de wereld opnieuw wordt geordend. En het was de macht achter deze ‘orde van Maastricht’ die hem intrigeerde en waar hij zijn verdere leven onderzoek naar zal doen.  

Hij studeert politicologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Na een rijkstraineeship bij de ministeries van Financiën en Sociale Zaken en Werkgelegenheid kiest hij voor een carrière in de wetenschap. In 2006 promoveert hij als historicus op een onderzoek naar de Frans-Duitse relaties ten tijde van de Europese integratie in de jaren vijftig. Als jonge doctor blijft hij bij zijn alma mater verbonden als universitair docent. Na twee jaar maakt hij de overstap naar de Universiteit Utrecht. Daar werkt hij tussen 2008 en 2016 als universitair (hoofd)docent Europese Integratie en Internationale Betrekkingen. Hij begeleidt in deze periode verschillende promovendi en bouwt gestaag verder aan zijn academische repertoire. Zo werkt Mathieu aan de uitgave van de dagboeken van Max Kohnstamm, een van de grondleggers van het naoorlogse Europa. Zijn vermogen om op een bevlogen manier verhalen te vertellen maakt hem favoriet onder zijn studenten. Ook verblijft hij als gastonderzoeker tijdelijk in het buitenland. In 2010 doceert hij als Fulbright-Schuman Fellow aan Harvard University en in 2013 is hij als Senior Research Fellow verbonden aan Oxford University.

Als begenadigd schrijver wist hij zijn beeldende stijl te combineren met een imponerende kennis. Er verschijnen verschillende boeken van zijn hand over de geschiedenis van Europese integratie en de positie van Nederland. In 2013 wordt zijn boek Reis naar het continent bekroond met de Prinsjesboekenprijs voor het beste politieke boek. Mathieu groeit uit tot een veelgevraagd commentator in de media. Hij schrijft columns voor het Financieel Dagblad en De Groene Amsterdammer.

In 2016 verhuist hij samen met zijn vrouw en grote liefde Marèl, dochters Sofia en Gloria en zoon Orfeo terug naar de stad van zijn jeugd. Mathieu treedt aan als dean van het University College. Vanuit Maastricht groeit hij uit tot een van de meest invloedrijke stemmen in het Nederlandse debat over Europa. Tijdens zijn inauguratie als hoogleraar in 2018 verwijst hij naar een van zijn vele literaire liefdes, het meeslepende familie-epos Het achtste leven. Hij haalt de woorden van de Georgische schrijfster Nino Haratischwili aan en concludeert dat ‘de eigentijdse Europese geschiedenis begint met verweven families en regio’s.’ Later zal hij verklaren dat hij zich niet had kunnen voorstellen dat zijn eigen verwevenheid met Maastricht en de omringende regio zo nadrukkelijk zou blijken te zijn. In 2019 ontvangt hij in aanvulling op zijn hoogleraarschap de UM-EuropaChair, een tweede leerstoel. Hiermee wordt hij wetenschappelijk hoofd van Studio Europa Maastricht, een expertisecentrum voor onderzoek, publiek debat en Europees erfgoed in het kader van het Verdrag van Maastricht, dat onder zijn toezicht wordt opgebouwd. Mathieu is onder meer verantwoordelijk voor de universiteitsbrede en interdisciplinaire onderzoeksagenda naar de Europese integratie. Binnen Studio Europa is Mathieu een zeer gewaardeerde collega en mentor.

En dan staat de wereld even stil. Mathieu krijgt eind 2020 een zwarte diagnose met een korte levensverwachting. Hij kiest ervoor om zich hier niet bij neer te leggen en blijft optimistisch tijdens zijn behandelingen. Zijn vrouw en kinderen zijn daarbij zijn grote krachtbronnen, zo vertelt hij vaker. Zijn gevoel voor tijd verandert niet, en over het leven gaat hij niet fundamenteel anders denken. Zijn politieke analyses worden wél scherper van toon, net als zijn vermogen om hoofd- en bijzaken te scheiden. Hardloopwedstrijden en wandelingen in het Limburgse Heuvelland vormen een welkome uitlaatklep.

Het aanwakkeren van de interesse voor de geschiedenis en het Europa-debat is zonder twijfel de grootste nalatenschap van Mathieu als wetenschapper en publiek denker. De voorbeelden van zijn inzet zijn talloos. In 2019 opent hij de deuren van Café Europa, de succesvolle podcast waarin hij samen met zijn medepresentator en gasten de achtergronden bij het Europese nieuws bespreekt. In mei 2022 verschijnt hij als de protagonist van een speciale tv-uitzending van VPRO Tegenlicht, waarin hij zijn ‘ideale Unie’ schetst. Daarnaast schrijft hij veelbesproken essays in NRC en de Groene Amsterdammer, en wordt hij geïnterviewd voor het drie uur durende Marathoninterview van Radio 1.

Op 1 januari 2023 treedt Mathieu aan als raadslid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, een vooraanstaand onafhankelijk adviesorgaan dat de regering en het parlement adviseert. In de laatste maanden van zijn leven toont hij ons andermaal zijn onverminderde toewijding en scherpe intellect. Recent verschijnt de kroon op zijn werk, The Cambridge History of the European Union. Een uitzonderlijk naslagwerk waar hij de voorbije jaren aan werkte als mede-hoofdredacteur. Ook voltooit hij een ander magnum opus, The Origins of European Integration, over de vooroorlogse geschiedenis van de Europese integratie. Hiermee laat hij een schat aan kennis na aan huidige en volgende generaties studenten. En iedereen die net als hij op zoek gaat naar wat er achter de Europese machtspolitiek schuilgaat.

Mathieu’s zoektocht naar genezing was een beproeving die hij lang volhield. Als collega’s leefden we enorm mee. Hij was een toonbeeld van kracht. Helaas verloor Mathieu zijn strijd, en hiermee verliest Nederland een belangrijke stem in het debat over Europa.

Wij herinneren Mathieu als een toegewijde echtgenoot en vader, een bevlogen spreker en messcherp analist met stijl. Een erudiet vertolker van complexe materie, en een meester in analogieën tussen zijn onderzoek en de wereld van de literatuur, waar hij zich zo thuis voelde. Een uniek talent. Hij droeg zorg voor zijn omgeving, was loyaal en vrijgevig in het delen van zijn succes met anderen.

Zijn verlies slaat een groot gat in ons midden. We zullen het zonder hem moeten stellen. Onze gedachten zijn bij Marèl, Sofia, Orfeo, Gloria, zijn moeder en broers en andere geliefden.

Mathieu, we gaan je missen. Rust zacht.

Gonny Willems, Directeur Studio Europa Maastricht
Christine Neuhold, Decaan Faculty of Arts and Social Sciences
Rianne Letschert, Voorzitter College van Bestuur
Pamela Habibović, Rector Magnificus
Nick Bos, Vice-voorzitter College van Bestuur

Medewerkers kunnen een persoonlijk berichtje achterlaten in het condoleanceboek in de hal van Minderbroedersberg 4-6. Tevens is er een online condoleanceregister.