Professor van Schayck:Oudjaar feest voor fijnstof

Nederlanders zijn dol op vuurwerk. Tijdens de laatste jaarwisseling ging er naar schatting voor 68 miljoen euro aan consumentenvuurwerk de lucht in. We steken nu meer vuurwerk af dan twintig jaar geleden. En dat is opmerkelijk, te meer omdat we dankzij betere meettechnieken steeds beter inzicht krijgen in de gevolgen voor milieu en gezondheid.

Een exploderende vuurpijl verbrandt niet volledig. Mede daardoor komen er schadelijke stoffen vrij, zoals koolmonoxide, zware metalen en heel veel fijnstof. Met name de uitstoot van fijnstof is problematischer dan velen weten. Fijnstof is een verzamelnaam voor onzichtbare, zwevende deeltjes, niet groter dan tien micrometer. Over het algemeen geldt: hoe kleiner de fijnstof, hoe schadelijker het gevolg. Sommige deeltjes – kleiner dan 2,5 micrometer – zijn zó klein dat we ze inademen, waarna ze diep in onze longen terechtkomen en daar schade aanrichten. Het kleinste fijnstof kan ook schade veroorzaken aan hart- en bloedvaten. In Nederland overlijden ieder jaar twaalfduizend mensen vroegtijdig door fijnstof.

Als we vuurwerk afschieten, schieten we ook een hoop fijnstof de lucht in. Met de jaarwisseling produceren we met z’n allen 500 microgram fijnstof per kubieke meter. Dit terwijl we binnen de EU hebben afgesproken dat er niet meer dan 25 microgram per kubieke meter in de lucht mag zitten. Waait het flink, dan neemt de wind de fijnstof mee. Maar is het mistig en windstil, dan blijft de fijnstof uren hangen. Bij hele ongunstige weersomstandigheden zien we op sommige plekken pieken van 1000 tot 1400 microgram. Worden deze waarden in New Delhi gemeten, de meest vervuilde hoofdstad ter wereld, dan roept de overheid er de noodtoestand uit.

Wat doen we elkaar aan? De lucht die we het eerste half uur van het nieuwe jaar al feestend inademen, is nog ongezonder dan wanneer we gaan hardlopen langs een drukke snelweg. Probleem is dat met name gezonde mensen daar in eerste instantie niet zo veel van merken. Erger is de enorme fijnstofpiek voor de 5 tot 10 procent van de mensen die al ernstige longproblemen hebben. Vergelijk hun benauwdheid maar eens met het gevoel dat je krijgt als je door een rietje ademt en ondertussen tien diepe kniebuigingen maakt.

Je bent een rund als je met voorwerk stunt. Maar de gevaren en risico’s zijn groter dan wij beseffen. Het is dus goed dat gemeenten en burgers nadenken over al dan niet vrijwillige vuurwerkvrije zones. En waarom steken we niet vooral professioneel vuurwerk op beperkte schaal af, zoals in Australië? Sydney heeft een van de mooiste vuurwerkshows in de wereld, terwijl de schade voor milieu en gezondheid beperkt blijft. Er mogen veel ingrijpender maatregelen en alternatieven komen om het nieuwe jaar feestelijk in te luiden.

Kijk hier voor een video over dit thema.